کانی‌شناسی، ساخت و بافت، و مراحل تشکیل کانسار اپی‌ترمال سولفیداسیون حدواسط گلیجه در زیرپهنه طارم از پهنه البرز غربی- آذربایجان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه زمین‌شناسی اقتصادی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 استاد گروه زمین‌شناسی اقتصادی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

کانسار فلزات پایه- نقره گلیجه در شمال‌شرق زنجان در زیرپهنه طارم از پهنه البرز غربی- آذربایجان قرار دارد. واحدهای سنگ‌شناسی در محدوده، سنگ‌های آتشفشانی- آذرآواری با سن ائوسن و با ترکیب کریستال توف، لیتیک توف، برش ولکانیکی و گدازه‌های آندزیتی بخش کردکند سازند کرج هستند که توده نفوذی نیمه‌عمیق گابرودیوریت پورفیری با سن پس از ائوسن، این واحدها را قطع کرده است. کانه‌زایی به شکل رگه- رگچه‌ای در واحد آندزیتی و به مقدار کمتر در واحدهای پیروکلاستیک روی داده است. کانه‌های اصلی کانسنگ شامل کالکوپیریت، پیریت، گالن و اسفالریت فقیر از آهن همراه با مقادیر کمتری تتراهدریت- تنانتیت حاوی نقره هستند. دگرسانی در گلیجه را می‌توان در دو گروه دگرسانی‌های مرتبط با کانه‌زایی (دگرسانی‌های سیلیسی- سولفیدی، فیلیک، سیلیسی- کربناته و کربناته- سولفیدی) و دگرسانی‌های فراگیر غیرمرتبط با کانه‌زایی (دگرسانی‌های پروپیلیتیک و آرژیلیک) قرار داد. عمده‌ترین ساخت و بافت‌های مربوط به ماده معدنی به‌ترتیب شامل رگه- رگچه‌ای، برشی، پرکننده فضای خالی و جانشینی است. نفوذ توده نیمه‌عمیق گابرودیوریت پورفیری و رخداد گسل‌ها از عوامل کنترل‌کننده کانه‌زایی در این محدوده است. با توجه به ویژگی‌های اصلی کانه‌زایی گلیجه از جمله کانی‌شناسی، محتوای فلزی، شکل رگه- رگچه‌ای و دگرسانی‌های رخ‌داده، می‌توان آن را در رده کانسارهای تیپ اپی‌ترمال سولفیداسیون حدواسط قرار داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


انصاری، ن.، 1394، مطالعات پتروگرافی و پترولوژی سنگهای ولکانیکی منطقه گلیجه در شمال‌شرق زنجان با نگرشی بر پتانسیل کانی‌های مس، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تبریز.
بهزادی، م.، 1385، کانی‌شناسی، ژئوشیمی و ژنز کانسار آهن آنومالی شمالی واقع در منطقه بافق- یزد، رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
ترکمانی، ا.، 1379، بررسی توده نفوذی شمال خرمدره، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
حسین‌زاده، م.، مغفوری، س.، مؤید، م.، لطفه‌نیا، م.، حاج علیلو، ب.، 1394، سنگ‌شناسی، دگرسانی و کانه‌زایی رگه- رگچه‌ای چندفلزی (مس- سرب- روی) در منطقه لوبین- زرده، شمال‌خاور زنجان، فصلنامه علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، سال بیست و چهارم، شماره 96، ص ۵۲-۴۱.
شهبازی، س.، قادری، م.، ۱۳۹۳، کانه‌زایی طلای زه‌آباد، نمونه‌ای از ذخایر اپی‌ترمال مرتبط با ماگماتیسم پتاسیم بالا در محیط کشش پس از فرورانش، هجدهمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، 3 و 4 دی 1393، ج 4، ص 1008-1000.
شمعانیان، غ.، 1382، مطالعه دگرسانی و کانی‌سازی گرمابی فلزات پایه و گرانبها در منطقه معلمان، جنوب‌خاور دامغان، استان سمنان، ایران، رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
شیرخانی، م.، 1386، کانی­شناسی، ژئوشیمی و ژنز کانه‌زایی سرب و روی و عناصر همراه در کانسار آی­قلعه­سی، جنوب‌شرق تکاب، پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
صالحی، ط.، 1387، کانی‌شناسی، ژئوشیمی و ژنز کانسار روی- سرب (نقره) گمیش‌تپه، جنوب‌غرب زنجان، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
فیضی، ف.، خاکزاد، ا.، 1376، ژنز کانسار مس خلیفه‌لو، اولین همایش سالانه انجمن زمین‌شناسی ایران، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
مختاری، م.، کوهستانی، ح.، سعیدی، ع.، 1394، بررسی نوع و خاستگاه کانه‌زایی مس در رخداد معدنی علی‌آباد موسوی- خان‌چای، خاور زنجان، با استفاده از داده‌های سنگ‌شناسی، کانی‌شناسی و زمین‌شیمیایی، فصلنامه علوم زمین، سال بیست و پنجم، شماره 100، ص 270-259.
مهرابی، ب.، طالع فاضل، ا.، قاسمی سیانی، م.، اقبالی، م.، 1388، بررسی نحوه کانی‌سازی و تشکیل کانسار رگه‌ای مس- طلا گلوجه (شمال زنجان) براساس شواهد کانی‌شناسی، ژئوشیمی و سیالات درگیر، مجله علوم دانشگاه تهران، سال سی و پنجم، شماره 4، ص 199-185.
یاسمی، ن.، قادری، م.، 1393، بررسی کانه‌زایی مس به روشهای ژئوفیزیکی IP و RS در کانسار چودرچای، شرق زنجان، سومین گردهمایی علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
Aghazadeh, M., 2009, Petrology and geochemistry of Anzan, Khankandi and ShaivarDagh granitoids (north and east of Ahar, Eastern Azarbaijan) with references to associated mineralization, Unpublished PhD thesis, Tarbiat Modares University, Iran, 470 pp.
Aghazadeh, M., Castro, A., Omran, N.R., Emami, M.H., Moinvaziri, H., Badrzadeh, Z., 2010, The gabbro (shoshonitic)–monzonite–granodiorite association of Khankandi pluton, Alborz mountains, NW Iran, Journal of Asian Earth Sciences, Vol: 38, p: 199–219.
Aghazadeh, M., Castro, A., Badrzadeh, Z., Vogt, K., 2011, Post-collisional polycyclicplutonism from the Zagros hinterland. The Shaivar-Dagh plutonic complex Alborzbelt, Iran, Geological Magazine, Vol: 148, p: 980–1008.
Albinson, T., Norman D.I., Cole, D., Chomiak, B., 2001, Controls on formation of low-sulfidation epithermal deposits in Mexico: Constraints from fluid inclusion and stable isotope data, Society of Economic Geologists, Special Publication 8, p: 1–32
Allen, M., Ghassemi, M., Shahrabi, M., Qorashi, M., 2003, Accommodation of late Cenozoic oblique shortening in the Alborz range, northern Iran, Journal of Structural Geology, Vol: 25, p: 659–672.
Asiabanha, A., Foden, J., 2012, Post-collisional transition from an extensional volcano-sedimentary basin to a continental arc in the Alborz Ranges, N-Iran, Lithos, Vol: 148, p: 98–111.
Berger, B.R., Eimon, P., 1983, Conceptual models of epithermal precious metal deposits, Cameron volume on unconventional mineral deposits, Society of Mining Engineers of AIME, 191–205.
Camprubi, A., Albinson, T., 2007, Epithermal deposits in Mexico—Update of current knowledge, and an empirical reclassification, Geological Society of America Special Papers, Vol: 422, p: 377–415.
Corbett, G.J., Leach, T.M., 1998, Southwest Pacific Rim gold-copper systems: Structure, alteration, and mineralization, Society of Economic Geologists, Special Publication 6, 237 pp.
Einaudi, M.T., Hedenquist, J.W., Inan, E.E., 2003, Sulfidation state of fluids in active and extinct hydrothermal systems: transitions from porphyry to epithermal environments, Society of Economic Geologists, Special Publication 10, p: 285-314.
Gemmell, J., Bell, G., Lueder, R., Drucker, S., Wong, C., 2002, MyLifeBits: Fulfilling the Memex vision, Proceedings of the tenth ACM international conference on Multimedia, ACM, p: 235–238.
Ghasemi Siani, M., Mehrabi, B., Azizi, H., Wilkinson, C.M., Ganerød, M., 2015, Geochemistry and geochronology of the volcano-plutonic rocks associated with the Glojeh epithermal gold mineralization, NW Iran, Open Geoscience.
Heald, P., Foley, N.K., Hayba, D.O., 1987, Comparative anatomy of volcanic-hosted epithermal deposits; acid-sulfate and adularia-sericite types, Economic Geology, Vol: 82, p: 1–26.
Hedenquist, J.W., 1987, Volcanic-related hydrothermal systems in the Circum-Pacific basin and their potential for mineralisation, Mining Geology, Vol: 37, p: 347–364 (in Japanese).
Hedenquist, J.W., Arribas, A., Gonzalez-Urien, E. 2000, Exploration for epithermal gold deposits, Reviews in Economic Geology, 13, p: 45–77.
Hirayama, K., Samimi, M., Zahedi, M., Hushmand-Zadeh, A., 1966, Geology of Tarom district, western part (Zanjan area, northwest Iran), Geological Survey of Iran, Rep. No. 8, 31 pp.
John, D.A., 2001, Miocene and early Pliocene epithermal gold-silver deposits in the northern Great Basin, western United States: Characteristics, distribution, and relationship to magmatism, Economic Geology, Vol: 96, p: 1827–1853.
Sillitoe, R.H., Hedenquist, J.W., 2003, Linkages between volcanotectonic settings, ore-fluid compositions, and epithermal precious metal deposits, Society of Economic Geologists, Special Publication 10, p: 315–343.
Simmons, S.F., White, N.C., John, D.A., 2005, Geological characteristics of epithermal precious and basemetal deposits, In: Hedenquist, J.W., Thompson, J.F.H., Goldfarb, J.R., Richards, J.P. (eds.) One Hundredth Anniversary Volume. Economic Geology, p: 485–522.
White, N.C., Hedenquist, J.W., 1990, Epithermal environments and styles of mineralization: variations and their causes, and guidelines for exploration, Journal of Geochemical Exploration, Vol: 36, p: 445–474.
White, N.C., Poizat, V., 1995, Epithermal deposits: Diverse styles, diverse origins?: Exploring the Rim, PACRIM Congress, Auckland, New Zealand, Proceedings, p: 623–628.