ارزیابی فعالیت زمین‎ساختی با استفاده از شاخص‌های ریخت‌زمین‌ساختی گسل جیرفت در مرز غربی فروافتادگی جازموریان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه علوم زمین، دانشکده علوم و فناوری های نوین، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی وفناوری پیشرفته، کرمان، ایران

10.22055/aag.2025.48695.2495

چکیده

سرزمین ایران مجموعه ای از بلوک‎های ناپیوسته با فعالیت‎های پویای زمین‎ساختی است. تکنیک‎های سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی ابزاری کارآمد در برآورد فعالیت‎های نسبی زمین‎ساختی می‎باشند. در این پژوهش ‎با استفاده از نقشه‎های زمین‎شناسی با مقیاس 1:100000 ، توپوگرافی 1:25000 و تصاویر ماهواره‎ای و نرم افزارهای Arc GIS و Global mapper ‎، شاخص‎های ریخت‌زمین‌ساختی بر روی 15 حوضه‎های متاثر از گسل جیرفت در مرز غربی فروافتادگی جازموریان اندازه‌گیری شده است که شامل شاخص پیچ و خم رودخانه (S)، شاخص درصد قسمت‌های بریده شده کوهستان (Fd)، شاخص پیچ و خم کوهستان (Smf)، شاخص شیب-طول رودخانه (Sl)، شاخص نسبت پهنای دره به کف دره (Vf)، و شاخص شکل حوضه (Bs) می شوند. هر یک از شاخص‎ها ‎در سه دسته فعالیت بالا، متوسط و پایین طبقه‎بندی و پس از میانگین‌گیری بصورت شاخص نسبت فعالیت زمین‌ساختی (Iat) نشان داده‌ شده‌اند. تغییرات میزان این شاخص تایید می‎کند که در حوضه‎های بخش شمالی و میانی منطقه مورد مطالعه فعالیت نسبی تکتونیکی بالاتری نسبت به بخش‎های جنوبی گسل دیده می‎شود. حوضه‎های بخش میانی در رده دو فعالیت زمین‎ساختی قرار دارند و تغییرات جزیی مقادیر Iat به تشابه جنس سنگ‎ها و مقاومت آنها با فعالیت زمین‎ساختی مرتبط است. تغییر امتداد گسل و تمایل آن به سمت جنوب شرق، تغییر در جنس سنگ‌های تشکیل‌دهنده حوضه‎های جنوبی و فعالیت کمتر زمین‎ساختی حوضه‎های جنوبی آنها را در رده پایین فعالیت نسبی قرار می‎دهد. این تغییرات و توزیع رخداد زمین لرزه‎ها تایید می‎کند که گسل جیرفت یک سامانه گسلی فعال و دارای بخش‌های (قطعات) با ویژگی‌های متفاوت ریخت‌زمین‌ساختی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات