رخداد کانه‌زایی منگنز نخلک (سلم‌رود) در توالی آتشفشانی ـ رسوبی کرتاسه پسین، جنوب شرق شاهرود، زیر پهنه سبزوار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه زمین شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود

چکیده

کانسار منگنز نخلک (سلم‌رود) در منطقه خارتوران شاهرود در توالی آتشفشانی ـ رسوبی کرتاسه پسین در زیر پهنه سبزوار قرارگرفته است. سنگ‌های میزبان کانه‌زایی شامل داسیت و آهک پلاژیک گلوبوترونکانادار می باشد. رخساره‌های کانسنگ از کمرپایین به سمت کمربالای کانسار شامل رخساره‌های برشی، توده‌ای و لایه‌ای می‌باشد. مطالعات زمین شیمی ماده معدنی در کانسار و شواهد زمین‌شناسی نشان می‌دهد که کانه‌ز‌ایی توسط سیالات گرمابی که از طریق گسل‌های همزمان با آتشفشان و رسوبگذاری وارد دریا می شده صورت گرفته است. در ادامه، برخورد این سیالات کانه‌زا با آب‌های سرد اکسیژن‌دار فرورو موجب ته‌نشینی منگنز در یک محیط عمیق دریایی شده است. همچنین مقایسه صورت گرفته بین این نوع کانه‌زایی با دیگر موارد مشابه در جهان بر اساس ویژگی‌هایی همچون محیط زمین‌ساختی تشکیل، محیط زمین‌شناسی ته‌نشست، سنگ‌های میزبان، شکل هندسی پیکره معدنی، ساخت و بافت، کانی‌شناسی و علائم زمین‌شیمیایی نشان می‌دهد که این کانه-زایی بیشترین شباهت را با کانه‌زایی منگنز آتشفشانی ـ بروندمی تیپ کوبا دارا می‌باشد. با توجه به گسترش کانه زایی منگنز در منطقه بر اکتشاف این نوع کانه زایی در این توالی سنگی در زیرپهنه سبزوار تأکید می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آگنج. ن.، کریمی. م.، خانکهدانی. ک.، 1391، تعیین منشأ کانه زایی منگنز کوه خم با استفاده از مطالعات بافتی و کانی شناسی. چهارمین همایش زمین­شناسی اقتصادی، دانشگاه بیرجند.
بدخشان ممتاز، ق.، بنی آدم، ف.، 1377، گزارش مطالعات اکتشافی چکشی در ورقه 1:100000 دارین، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
تقی زاده. س.، موسیوند. ف.، قاسمی. ح.، 1391، کانسار منگنز ذاکری، نمونه­ای از کانه زایی منگنز نوع بروندمی در جنوب غرب سبزوار، سی و یکمین گردهمایی علوم زمین، تهران. سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
جباری. ا.، ملک زاده شفارودی. آ.، کریم پور. م. ح.، 1395، کانسار مس چینه کران (نوع مانتو) کال ابری در مجموعه آتشفشانی ـ  رسوبی ائوسن شمال غربی بردسکن، شمال شرقی ایران، مجله زمین­شناسی کاربردی پیشرفته اهواز، دوره 7، شماره 23، صفحه 1 ـ 19.
دولتخواه. ر.، راستاد. ا.، هاشم امامی. م.، 1384، کانه زایی منگنز لایه­ای شکل گراب ( تیپ کوبا ) در واحدهای آتشفشانی  ـ  رسوبی الیکو  ـ  میوسن در شمال خاور طالقان ( البرز مرکزی )، فصلنامه علوم زمین شماره 56، 40 ـ 51.
رجب زاده. م.، زمان ثانی. ن.، 1392، مطالعه کانه­زایی منگنز همراه با مجموعه آمیزه رنگین افیولیت نیریز در منطقه آباده طشک استان فارس با استفاده از داده های کانی شناسی و ژئوشیمیایی، مجله زمین شناسی اقتصادی، جلد 5، شماره 2، 201 ـ 214.
طاشی. م.، موسیوند. ف.، قاسمی. ح.، 1392، رخداد کانه زایی سولفید توده‌ای آتشفشان­زاد مس گرماب پایین ـ جنوب شرق شاهرود، سی دومین همایش علوم زمین، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران.
فردوست، ف، 1370، مطالعه زمین­شناسی و ژنز کانسار منگنز ونارچ قم. پایان نامه کارشناسی ارشد زمین­شناسی اقتصادی، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت معلم.
کهنسال. ر.، 1386، نقشه زمین­شناسی 1:100000 مری ـ اسبکشان، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
مغفوری. س.، راستاد. ا.، موسیوند. ف.، 1393، جایگاه چینه ای، خاستگاه و ویژگیهای افقهای کانه زایی منگنز در توالی آتشفشانی ـ رسوبی کرتاسه پسین، جنوب  ـ  جنوبغرب سبزوار. مجله زمین شناسی اقتصادی. جلد 6، شماره 2، 201 ـ 216.
وطن پور. ح.، خاکزاد. ا.، قادری. م.، 1388، کاربرد عناصر گروه پلاتین (PGE) در اکتشاف و ارزیابی اقتصادی در کانسار کرومیت کمربند افیولیتی سبزوار، فصلنامه علوم زمین، شماره 71، 9 ـ 12.
Alavi. M., 1991, Sedimentary and structural characteristics of the Paleo ـ Tethys remnants in ـ northeastern Iran. Geological Society of America Bulletin 13, 983 ـ  992.
Bonatti. E., 1975, Metllogenesis at oceanic spreading centers. Annu Rev Earth Planet Sci, 3, 401 ـ 431.
Cady. W.M., 1975, Tectonic setting of the Tertiary volcanic rocks of the Olympic Peninsula, Washington. U.S. Geological Survey Journal of Research 3, no.5, 573 ـ 582.
Choi. J. H., Hariya. Y., 1992, Geochemistry and depositional environment of Mn oxide deposits in the Tokoro belt, northeastern Hokkaido, Japan. Economic Geology 87, 1265 ـ 1274.
Constantinou. G., Govett. G.J.S., 1972, Genesis of sulphide deposits, ochre and umber of Cyprus. London institution of Mining and Metallurgy Transactions 81, sec. B, no. 783, B34 ـ B46.
Crerar. D.A., Namson. J., Chyi. M.S. Williams. L., Feigenson. M.D., 1982, Manganiferous cherts of the Franciscan assemblage: I. General geology, ancient and modern analogues, and implications for the hydrothermal convection at oceanic spreading centers. Economic Geology 77, 519–540.
Glasby. G.P., 1997, Fractionation of manganese from iron in Arcean and Proterozoic sedimentary ores, In: Nicholson, K., Hein, J. R., Buhn, B., Dasgupta, S. eds, Manganese mineralization: geochemistry and mineralogy of terrestrial and marine deposits. Geol. Soc. Special Publication 119, 29 ـ 42.
Guilbert. J.M., Park. C.F., 1986, The geology of ore deposits. W.H. Freeman, New York, 985p.
Irvine. T. N., Baragar. W.R.A., 1971, A guide to the chemical classification of the common volcanic rocks. Canadian Journal of Earth Sciences 8, 523 ـ 548.
Koski. R.A., 1986, Descriptive model of volcanogenic Mn, in Cox, D.P., and Singer, D.A., eds., mineral deposit model: U.S. Geological Survey Bulletin 1693, p. 139.
Le Bas. M.J., Le Maitre. R.W., Streckeisen. A., 1986, A chemical classification of volcanic rocks based on the total alkali ـ  silica diagram. Journal of petrology, 27, 745 ـ  750.
Maghfouri. S., Rastad, E., Mousivand, F., Ye Lin, Khin Zaw, 2016, Geology, ore facies and sulfur isotopes geochemistry of the Nudeh Besshi ـ type volcanogenic massive sulfide deposit, southwest Sabzevar basin, Iran. Journal of Asian Earth Sciences. http://dx.doi.org/10.1016/j.jseaes.2016.04.022
Mosier. D.L.,  Page. N.J., 1988, Descriptive and grade ـ tonnage models of volcanogenic manganese deposits in ocean environments a modification. U.S. Geol. Surv. Bull., no. 1811.
Nicholson. K., 1992, Contrasting mineralogical–geochemical signatures of manganese oxides: guides to metallogenesis. Economic Geology 87, 1253 ـ 1264.
Rossetti, F., Nasrabady, M., Vignaroli G., Theye, T., Gerdes, A., Razavi, M., Moin Vaziri, H., 2010. Early Cretaceous migmatitic mafic granulites from the Sabzevar range (NE Iran): implications for the closure of the Mesozoic peri ـ Tethyan oceans in central Iran. Terra Nova  22, 26 ـ 34.
Sinisi, R., Mameli, P., Mongelli, G., Oggiano, G., 2012, Different Mn ـ ores in a continental arc setting: Geochemical and mineralogical evidences from Tertiary deposits of Sardinia (Italy). Ore Geology Reviews 47, 110–125.
Toth. J.R., 1980, Deposition of submarine crusts rich in manganese and iron, Geol. Soc” Am. Bull., Pt. I, 91, 44 ـ 54.
Usui. A., Someya. M.,  1997, Distribution and composition of marine hydrogenetic and hydrothermal manganese deposits in the northwest Pacific” Geol. Soc. Spec. Pub.  119, 198 ـ 177.
Zarasvandi,A., Lentz, D., Rezaeia, M., Pourkaseb, H., 2013, Genesis of the Nasirabad manganese occurrence, Fars province, Iran:Geochemical evidences. Chemie der Erde 73, 495– 508.