خاستگاه عناصر نادر خاکی در کانسار پلی متال سنج ( شمال کرج)، شاهدی بر مستعد بودن کانه زایی این عناصر در زون البرز مرکزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زمین شناسی اقتصادی، گروه علوم زمین ، واحد محلات ، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران

2 سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور

3 گروه علوم زمین ، واحد محلات ، دانشگاه آزاد اسلامی، محلات، ایران

10.22055/aag.2023.41671.2310

چکیده

با توجه به پیشرفت روز افزون تکنولوژی امروزی و کاربرد بیش از پیش عناصر نادر خاکی و استراتژیک بودن این عناصر همچنین نیاز صنعت کشور به این عناصر ،مطالعه و اکتشاف این عناصر از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. کانسار پلی متال سنج در 57 کیلومتری شمال‌غرب شهرستان کرج در استان البرز و در بخش مرکزی کمان ماگمایی ائوسن پسین – الیگوسن البرز واقع شده است. در این منطقه توده ماگمایی از جنس مونزونیت تا مونزودیوریت به سن الیگوسن و در اثر فاز کوهزایی آلپین میانی بصورت سیل درون سنگهای آذرآورای توف تا آندزیت پورفیری تزریق شده است که عمده تمرکز کانه زایی در زون های کنتاکت متاسوماتیسمی در محل همبری آنها است. بررسی های ژئوشیمیایی کانسار نشان می دهند که میزان عیار تعدادی از عناصر نظیر مولیبدن، مس، طلا و عناصر نادر خاکی بطور استثنائی بالاست. یکی از نکات قابل توجه در این کانسار ، ناهنجاری های بالای عناصر نادر خاکی سبک(Ce,La) و نیز تا حدی عناصر Y, Th است. غلظت La در نمونه های پر عیار از ppm400 تا ppm 23700 و Ce از 420 تا ppm 37900 تغییر می کند. عناصر نادر خاکی بطور عمده در دو کانی آلانیت و آپاتیت تمرکز یافته است. مقایسه تغییرات ایزوتوپ گوگرد34S δ در کانسار سنج با تیپ کانه زایی کانسارهای سولفیدی نشان داد که بیشترین انطباق با کانسارهای آتشفشانی - گرمابی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Aali, A.A., Shirazi, A., Shirazy, A., Khakmardan, Sh., Nazerian, H., 2017. A review of the mineralization of rare earth elements in Iran. International Journal of Science and Engineering Applications 11(8), 92-99. https://doi.org/10.7753/IJSEA1108.1001
Altherr, R., Holl, A., Hegner, E., Langer, C., Kreuzer, H., 2000. High-potassium, calcalkaline, I-type plutonism in the European Variscides: northern Vosges (France) and northern Schwarzwald (Germany). Lithos 50, 51-73. https://doi.org/10.1016/S0024-4937(99)00052-3.
Cox, K.G., Bell, J.D., Pankhurst, R.J., 1979. The Interpretation of Igneous Rocks. George Allen & Unwin. https://doi.org/10.1007/978-94-017-3373-1
Derrick, G.M., 1977. Metasomatic history and origin of uranium mineralization at Mary Kathleen, northwest Queensland. BMR Journal of Australian Geology and Geophysics 2(2), 123-130.
Elyas-Zadeh, R., Mohajjel, M., Farahani, B., Jafari, S.R., 2009. New Structural Evidence of Alborz Fault (North Qom), Evidence for Transfer of Inversion from Central-west Alborz Faults to the Same Oriented Faults in South Alborz. Geoscience Quarterly 83, 13-22. (in Persian) https://doi.org/10.22071/gsj.2012.54511.
Hawkes, H.E., Webb, J.E., 1962. Geochemistry in mineral exploration. Harper & Row, New York. https://doi.org/10.1097/00010694-196304000-00016.
Hayatolgheibi, M., 2011. Mineralogy, geochemistry and fluids involved in Sanj copper-molybdenum deposit (North of Karaj), master's thesis, Kharazmi University, Tehran, 170.
Iran Minerals Production and Supply Corporation (IMPASCO), 2009. Report on drilling operation in Senj polymetallic deposit (Tehran province). Ministry of Mines and Metals, Republic Islamic of Iran (unpublished), 440. (in Persian)
Khoei, N., Qurbani, M., TajBakhsh, P., 1999. Copper deposits in Iran, book editing plan. Organization of Geology and Mineral Exploration of the country 64, 421.
Mcdonough, W.F., Sun, S.S., 1995. The composition of the earth. Chemical Geology 120 (3-4), 223-253. https://doi:10.1016/0009-2541(94)00140-4
Middlemost, E.A.K., 1985. Naming materials in the magma/igneous rock system. Earth-Sciences Reviews 37, 215–224. https://doi.org/10.1016/0012-8252(94)90029-9
Miyashiro, A., 1974. Volcanic rock series in island arcs and active continental margins. American Journal of Science 274(4), 321-355. https://doi.org/10.2475/ajs.274.4.321
Mofazli, S., 2014. Petrogenesis of Sanj molybdenum mine and investigation of its accompanying elements, 21st meeting of Earth Sciences, Organization of Geology and Mineral Explorations of Iran.
Nogul-Sadat, M.A.A., Almasian, M., 1993. Tectonic map of Iran in 1:100000 scale, Geological Organization of the country.
Ohmoto, H., Rye, R.O., 1979. Isotopes of sulphur and carbon, in Barnes, H.L., ed., Geochemistry of hydrothermal ore deposits, second edition: New York, John Wiley and Sons, Inc 509-567.
Pichab, K., 2007. Detail exploration report of Senj Mo mine. Ministry of Mines and Metals, Republic Islamic of Iran (unpublished), 201 P. (in Persian)
Richardson, D.G., Birkett. T.C., 1995. Carbonatite-Associated Deposits. oaresource.library.carleton.ca. https://doi.org/10.1130/DNAG-GNA-P1.541
Samiei Biraq, A., Meshkini, M., Barzin, A., 2014. Rare Earth Elements (General, Exploitation and Market), First Edition, Academic Jihad Publications, Amir Kabir Industrial Unit, Tehran.
Scott, A.K., Scott, A.G., 1985. Geology and genesis of uranium-rare earth deposits at Mary Kathleen, Northwest Queensland. Australasian Institute of Mining and Metallurgy Bulletin and Proceedings 08114-4346, 290(1), 79-89.
Tale Fazel, E., Mehrabi, B., Zamanian, H., Hayatalghybi, M., 2014. Pressure-temperature condition and hydrothermal-magmatic fluid evolution of the Cu-Mo Senj deposit, Central Alborz: fluid inclusion evidence. Journal of Economic Geology 8(2), 431-455. (in Persian) https://doi.org/10.22067/ECONG.V8I2.36877.
Thompson, M., Howarth, R.J., 1976. Duplicate analysis in geochemical practice (2 parts). Analyst 101, 690-709. https://doi.org/10.1039/an9760100690
Tyler, G., 2004. Rare earth elements in soil and plant systems - A review. Plant Soil 267(1-2), 191- 206. https://doi.org/10.1007/s11104-005-4888-2.
Valizadeh, M.V., Abdulahi, H.R., Sadeghian, M., 2008. Geological Investigations of Main Intrusions of the Central Alborz. Scientific Quarterly Journal of Geosiences 17(67), 182-197. (in Persian) https://doi.org/10.22071/gsj.2009.57829