گونه سازی، زیست دسترس پذیری و ارزیابی ریسک سلامتی عنصر سرب در خاک‌های متأثر از فعالیت معدنکاری: مطالعه موردی معدن سرب و روی ایرانکوه (جنوب غرب اصفهان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه آبشناسی و زمین شناسی زیست محیطی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

10.22055/aag.2024.44426.2395

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، بررسی گونه‌سازی، زیست‌دسترس‌پذیری، و خطر سلامتی عنصر سرب در خاک‎های اطراف معدن ایرانکوه می‌باشد. به این منظور، پس از برداشت 20 نمونه خاک از پیرامون معدن پارامترهای فیزیکوشیمیایی خاک اندازه‌گیری شد. غلظت کل و زیست-دسترس‌پذیر عنصر سرب به ترتیب با استفاده از روش هضم کل و روش‎ آزمایشگاهی برون‌تنی (in vitro) مورد ارزیابی قرار گرفت. گونه-سازی عنصر سرب در نمونه‌های خاک انتخابی با استفاده از روش استخراج ترتیبی بررسی شد. مقدار pH ، ماده آلی، کربنات و ظرفیت تبادل کاتیونی نمونه‌های خاک مورد مطالعه به ترتیب بین بین 7/6 تا 2/8 ، 2/0 تا 8/4 درصد، 6 تا 5/48 درصد و 18 تا 2/11 میلی‌اکی‌والان بر 100 گرم متغیر است. غلظت کل عنصر سرب بین mg/kg 4/18 و mg/kg 2869 (میانگین mg/kg 4/273) تغییر می‌کند. سرب عمدتاً با فاز اکسیدی همراه است که بیانگر منشاء انسانزاد این عنصر و تحرک بالقوه آن است. بر اساس نتایج حاصل از آزمایش in vitro زیست‌دسترس‌پذیری عنصر سرب بسیار متغیر است (بین 2/0 تا 4/45 درصد غلظت کل)، که به‌دلیل تفاوت در ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی خاک و منبع عنصر سرب می‌باشد. مقدار ضریب خطر (HQ) برای مسیرهای بلع، تماس پوستی و استنشاق، برای کودکان بیش‌تر از بزرگسالان، و برای مسیر بلع نسبت به مسیرهای دیگر بیشتر است. نتایج حاصل از ارزیابی خطر سرطان‌زایی (CR) نشان‌دهنده عدم وجود خطر سرطان‌زایی برای مسیرهای تماس پوستی و استنشاق می‌باشد، اما محاسبه خطر سرطان‌زایی برای مسیر بلع با استفاده از داده‌های زیست‌دسترس‌پذیر و کل نشانگر احتمال بروز سرطان برای ساکنین مجاور محدوده معدن می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

زمین شناسی کاربردی پیشرفته

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ
انتشار آنلاین از تاریخ 12 اسفند 1402

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار