معرفی و پیشنهاد «عضو -جدید- ورکان» در جنوب غرب کاشان به‌عنوان قدیمی‌ترین عضو سازند قم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه اکولوژی، پژوهشگاه علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی، دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان، ایران

چکیده

سازند قم (الیگوسن- میوسن پیشین) از توالی ضخیمی از مارن‌های دریایی، سنگ‌های کربناته، ژیپس و سیلیسی آواری تشکیل شده است. این سازند در سه حوضه رسوبی-ساختاری ایران مرکزی، ارومیه- دختر و سنندج-سیرجان نهشته شده است و تاکنون به 11 عضو تقسیم‌شده بود. «عضو بی‌نام» که با فسیل‎های Nummulites intermedius و Eulepidina cf. dilatata مشخص می‎شود و به روپلین نسبت داده شده است، به‌عنوان قدیمی‌ترین عضو سازند قم معرفی شده بود. مطالعات اخیر نویسنده این مقاله، نهشته‌های روپلین را بر اساس اولین حضور لپیدوسیکلینیدها در روپلین پسین، به روپلین پیشین و روپلین پسین تقسیم نموده است، بر این اساس، عضو بی‌نام دارای سن روپلین پسین است. نهشته‌های روپلین پیشین سازند قم که با حضور Nummulites واقعی بدون لپیدوسیکلینیدها مشخص می‌گردند صرفاً در مناطق جنوب غربی و جنوب کاشان یافت شده‌اند. نهشته‌های قاعده‌ای برش‌های سازند قم در جنوب غربی و جنوب کاشان (متشکل از مارن، سنگ‌آهک و آهک مارنی) ازنظر سنگ‌شناسی به‌طور مشخصی متفاوت از عضو بی‌نام (تناوبی از مارن سیلتی، ماسه‎سنگ و آهک)، عضو a (آهک قاعده‌ای) و عضو b (مارن مــاسه‎ای) سازند قم است. بنابراین، نهشته‌های مذکور به‌عنوان یک عضو جدید از سازند قم معرفی می‌شود و به‌عنوان «عضو ورکان» نام‌گذاری می‌گردد. بدین ترتیب تعداد عضوهای سازند قم به 12 عضو افزایش یافته و «عضو ورکان» (با 108 متر ضخامت در برش ورکان)، به سن روپلین پیشین، به‌عنوان قدیمی‌ترین عضو سازند قم معرفی می‌گردد. «عضو ورکان» در برش‌های ورکان (جنوب غربی کاشان)، ویدوجا (جنوب غربی کاشان) و قهرود (جنوب کاشان) نیز حضور دارد.

کلیدواژه‌ها


Abaie, I.L., Ansari, H.J., Badakhshan, A., Jaafari, A., 1964. History and development of the Alborz and Sarajeh fields of Central Iran. Bulletin of Iranian Petroleum Institute 15, 561–574.
Aghanabati, A., 2004. Geology of Iran. Geological Survey of Iran. Tehran, p. 603 (In Persian).
Bozorgnia, F., 1966. Qum formation stratigraphy of the Central Basin of Iran and its intercontinental position. Bulletin of Iranian Petroleum Institute 24, 69-76.
Cohee, G.V., 1974. Stratigraphic nomenclature in reports of the U.S. Geological Survey. Geologic Names Committee. Geological Survey (U.S.), p. 45. https://doi.org/10.3133/70047747
Daneshian, J., Ramezani Dana, L., 2007. Erly Miocene benthic foraminifera and biostratigraphy of the Qom Formation, Deh Namak, Central Iran. Journal of Asian Earth Sciences 29, 844- 858. https://doi.org/10.1016/j.jseaes.2006.06.003
Darvishzadeh, A., 1991. Geology of Iran. Nashre Danesh Emroz Publisher. Tehran, p. 901. (In Persian).
Dehghan, R., Safari, A., Vaziri-Moghaddam, H., 2010. Microfacies and paleoenviornmental environment of the Qom Formation in the Ghohroud area (south of the Kashan). Researches in Earth Sciences 3, 60-73.
Furrer, M.A., Soder, P.A., 1955. The Oligo–Miocene marine Formation in the Qom region (Central Iran). Proceedings of the 4th World Petroleum Congress, Roma, Italia, Section I/A/5. 267-277.
Gansser, A., 1955. New aspects of the geology in Central Iran. Proceedings of the 4th World Petroleum Congress, Roma, Italia, Section I/A/5, 279-300.
INCC (Iran National Cartographic Center), 2009. Road Map of Iran. scale: 1: 2500000.
Loftus, W.K., 1855. On the geology of portions of the Turko-Persian frontier, and of the districts adjoining. Quarterly Journal of the Geological Society 11, 247-344. https://doi.org/ 10.1144/GSL.JGS.1854.010.01-02.53
Mohammadi, E., 2020. Sedimentary facies and depositional environments of the Oligocene–early Miocene marine Qom Formation, Central Iran Back‑Arc Basin, Iran (northeastern margin of the Tethyan Seaway). Carbonates and Evaporites 35, 1–29. https://doi.org/10.1007/s13146-020-00553-0.
Mohammadi, E., 2021a. Foramniferal morphogroups of the Qom Formation in E Sirjan and SW Kashan: implication for paleoenvironmental and paleoecological interpretations. Iranian Journal of Petroleum Geology 20, 82-94.
Mohammadi, E., 2021b. Sedimentary facies and paleoenvironmental interpretation of the Oligocene larger-benthic-foraminifera-dominated Qom Formation in the northeastern margin of the Tethyan Seaway. Palaeoworld 30, 356-372. https://doi.org/10.1016/j.palwor.2020.06.005
Mohammadi, E., 2023. Foraminiferal biozonation, biostratigraphy and trans-basinal correlation of the Oligo-Miocene Qom Formation, Iran (NE Margin of the Tethyan Seaway). Palaeoworld 32, 156–173. https://doi.org/10.1016/j.palwor.2022.04.005 
Mohammadi, E., Hasanzadeh-Dastgerdi, M., Ghaedi, M., Dehghan, R., Safari, A., Vaziri-Moghaddam, H., Baizidi, C., Vaziri, M.R., Sfidari, E., 2013. The Tethyan Seaway Iranian Plate Oligo-Miocene deposits (the Qom Formation): distribution of Rupelian (Early Oligocene) and evaporate deposits as evidences for timing and trending of opening and closure of the Tethyan Seaway. Carbonates and Evaporites 28, 321–345. https://doi.org/ 10.1007/s13146-012-0120-7
Mohammadi, E., Hasanzadeh-Dastgerdi, M., Safari, A., Vaziri-Moghaddam, H., 2019. Microfacies and depositional environments of the Qom Formation in Barzok area, SW Kashan, Iran. Carbonates and Evaporites 34, 1293–1306. https://doi.org/10.1007/s13146-017-0415-9
Mohammadi, E., Safari, A., Vaziri-Moghaddam, H., Vaziri, M.R., Ghaedi, M., 2011. Microfacies analysis and paleoenviornmental interpretation of the Qom Formation, south of the Kashan, Central Iran, Carbonates and Evaporites 26, 255–271. https://doi.org/10.1007/s13146-011-0059-0
Mohammadi, E., M.R., Vaziri, Dastanpour, M., 2015. Biostratigraphy of the Nummulitids and Lepidocyclinids bearing Qom Formation based on Larger Benthic Foraminifera (Sanandaj–Sirjan fore-arc basin and Central Iran back-arc basin, Iran). Arabian Journal of Geosciences 8, 403-423. https://doi.org/ 10.1007/s12517-013-1136-6
Murphy, M.A., Salvador, A., 2000. International subcommission on stratigraphic classification of IUGS international commission on stratigraphy: international stratigraphic guide—an abridged version. GeoArabia 5, 231–266. https://doi.org/10.2113/geoarabia0502231
NACSN (North American Commission on Stratigraphic Nomenclature), 2005. North American Stratigraphic Code. American Association of Petroleum Geologists Bulletin  89, 1547–1591. https://doi.org/10.1306/07050504129
NACSN (North American Commission on Stratigraphic Nomenclature), 2021. North American Stratigraphic Code. Stratigraphy 18, 153–204. https://doi.org/10.29041/strat.18.3.01
Okhravi, R., 1998. Synsedimentary cementation in the lower Miocene reefal carbonates of the central basin Iiran. Carbonates and Evaporites 13, 136–144. https://doi.org/
Okhravi, R., Amini, A., 1998. An example of mixed carbonate-pyroclastic sedimentation (Miocene, central Basin, Iran). Sedimentary Geology 118, 37–57. https://doi.org/10.1016/S0037-0738(98)00004-9
Rahimzadeh, F., 1994. Geology of Iran: Oligocene–Miocene, Pliocene. Geological Survey of Iran. Tehran, p. 311. (In Persian).
Raziee, A., 2004. Lithostratigraphy and biostratigraphy of the Qom Formation in southwest of Kashan. MSc. Thesis. Tarbiat Moallem University of Tehran, Tehran
Reuter, M., Piller, W.E., Harzhauser, M., Mandic, O., Berning, B., Rogl, F., Kroh, A., Aubry, M.P., Wielandt-Schuster, U., Hamedani, A., 2009. The Oligo-/Miocene Qom Formation (Iran): evidence for an early Burdigalian restriction of Tethyan Seaway and closure of its Iranian gateways. International Journal of Earth Sciences 98, 627–650. https://doi.org/10.1007/s00531-007-0269-9
Safari, A., Mohammadi, E., Ameri, H., 2014. Analysis of the Qom Formation microfacies and controlling factors on their deposition, Varkan area (Southwest of Kshan), Sanandaj-Sirjan fore arc basin. Paleontology 2, 187–204. (In Persian).
Sajadi-Hazareh, F., 1990. Study of petrology, paleontology and stratigraphy of the area between Natanz and Ardestan (Central Iran). MSc. Thesis. University of Tehran, Tehran
Stahl, A.F., 1911. Persien: in Handbuch der Regionalen Geologie. Heidelberg (Winter), Hft. p. 46
Staines, H.R.E., 1985. Field Geologist's Guide to Lithostratigraphic Nomenclature in Australia. Australian Journal of Earth Sciences 32, 83–106.
Stöcklin, J., 1952. Stratigraphic investigations in the Qom- Arak- Gulpaigan- Delidjan area. National Iranian of Oil Company, Report 95.
Stöcklin, J., 1953. Geology of the area between Kashan, Ardestan and Isfahan. National Iranian of Oil Company, Report 1088.
Zahedi, M., Amidi, S.M., 1991. Geological quadrangle map of Kashan. Scale 1:250 000. Geological Survey of Iran