ارزیابی و پهنه بندی خطر تفرا، گدازه و ابرهای سوزان ناشی از فوران احتمالی آتشفشان بزمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان

3 گروه مهندسی معدن، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

استراتوولکان بزمان یکی از آتشفشان‌های متعدد تشکیل دهنده قوس آتشفشانی زون فرورانشی مکران است. براساس شواهد مربوط به فوران‌های قبلی، فوران‌های احتمالی آتی آن می‌توانند با خروج گدازه، خاکستر و تولید ابر سوزان همراه باشند. شواهدی نظیر میزان سر پا بودن، وجود چشمه های آبگرم، وجود زبانه‌های گدازه نسبتاً تازه و ادامه فرورانش صفحه اقیانوسی عمان مؤید این نکته می‌باشند که بزمان می‌تواند در آینده فعال شود. فوران احتمالی آن از نوع ولکانو تا نیمه پلینی و با شدت (VEI) در حد 3 تا 5 برآورد می‌شود. به منظور پهنه بندی خطرهای احتمالی مرتبط با بزمان از مدل‌های ارتفاعی رقومی (DEM)، تصاویر ماهواره‌ای و نرم افزارهای Arc GIS، ENVI و VORIS استفاده گردید. برای تهیه نقشه گسترش خاکسترهای آن مدل فرارفت- انتشار و برای تهیه نقشه پراکنش ابر سوزان از مدل مالین و شریدان (1982) استفاده شد. همچنین، مدل شبیه سازی جریان برای تهیه نقشه گسترش جریان گدازه به کار گرفته شد. براساس این مطالعه، خاکسترهای این آتشفشان تحت تأثیر جریان بادهای غربی مرتفع حاکم بر منطقه به سمت شرق آن حرکت می‌کنند، ولی گدازه‌های خروجی از آن به سمت شمال، غرب و شرق آن پخش می‌شوند. امکان انتشار ابرهای سوزان در بسیاری از سطوح اطراف این آتشفشان وجود دارد. این مطالعه نشان داد شهر بزمان در معرض هیچ تهدیدی قرار ندارد. البته، امکان بروز مشکلاتی در بخش‌هائی از جاده بم- ایرانشهر توسط خاکسترها و احتمالاً گدازه‌ها مطرح است. خاکسترها می‌توانند به چند روستای کوچک در دور دست شرق آتشفشان برسند، ولی به علت بعد مسافت مشکل مهمی ایجاد نمی‌کنند.

کلیدواژه‌ها


 
Ahmadi, A., Firouzkouhi, Z., Farimani, A. M., Lentz, D.R., 2017. Geochemical and textural characteristics of plagioclase as evidence for open-system processes: Case study from Bazman volcano (SE Iran). Iranian Journal of Crystallography and Mineralogy 25, 367-380.
Bardintzeff, J.M., McBirney, A., 2000. Volcanology, Jones & Bartlett Publishers; 2nd edition. p. 299.
Biabangard, H., Ahmadi Khalaji, A., Tahmasbi, Z.,Sharifi Nejad, A., 2020. Geochemistry and Thermobarometry of Bazman volcanic rocks, An example of active continental margin volcano. Quaternary Journal of Iran 6(6), 229-256.
Blong, R. J., 1984. Volcanic Hazards: A Sourcebook on the Effects of Eruptions. San Diego, CA, Academic Press. p. 289.
Cas, R.,Giordano G. Wright,J.V., 2022. Volcanology: processes, deposits,geology and resources, Springer, pp. 1752. ISBN: 9783319666129.
Connor, C. B., Hill, B.E., Winfrey, B., Franklin, N. M., Femina, P.C.L., 2001. Estimation of volcanic hazards from tephra fallout. Natural Hazards Review 2(1), 33-42.
Darvishzadeh, A., 1981. Principles of volcanology (in Persian), Tehran university publications, p. 342.
Darvishzadeh, A., 2004. Volcanoes and volcanic facies (in Persian), university of Tehran press, p. 587.
Farhoudi, G., Karig, D.E., 1977. Makran of Iran and Pakistan as an active arc system. Geology 5(11), 664-668.
Felpeto, A., 2009. VORIS, a GIS based tool for volcanic hazard assessment, User Guide. Observatorio Geofísico Central, IGN. p. 40.
Felpeto, A., Marti, J., Ortiz, R., 2007. Automatic GIS-based system for volcanic hazard assessment. Journal of Volcanology and Geothermal Research 166, 106-116. https://doi.org/10.1016/j.jvolgeores.2007.07.008
Ghorbani, M., 2003. Principles of volcanology and a review on volcanism in Iran, (in Persian), Arianzamin press, p. 362.
Habibi Mood. S., Jami, M., Saeedi, M., Kakha, G., Jami, H.A., 2021. Analysis of relative study of active tectonics using tectonic morphotectonic indices in the southeastern basins of Bazman volcanic zone, Journal of Natural Environmental Hazards 10(28), 107-130. https://doi.org/10.22111/jneh.2020.33715.1643
Jenkins, C., 2022. Volcanology: Geological and Applied Aspects, States Academic Press, p. 245.
Khaiatzadeh, A., Abbasnejad A., 2017. Application of EN-SAW and ANP multi-criteria decision making methods in geology: reactivation hazard assessment and ranking of Iranian stratovolcanoes as a case study, Geosciences 26, 137-146. https://doi.org/10.22071/gsj.2017.44133
Khaiatzadeh, A., Abbasnejad, A., Ranjbar, H., 2016. Tephra, Lava Flow and Nuée Ardente Hazard Zoning of Taftan Volcano, SE Iran. Journal of Geography and Environmental Hazards 5(2), 17-30. https://doi.org/10.22067/geo.v5i2.42555
Kopp, C., Fruehn, J., Flueh, E. R., Reichert, C., Kukowski, N., Bialas, J., Klaeschen, D., 2000. Structure of the Makran subduction zone from wide-angle and reflection seismic data. Tectonophysics 329(1-4), 171-191.
Kusky, T.M., 2008. Volcanoes: Eruptions and Other Volcanic Hazards. Infobase Publishing.
Latter, J.H., 2012. Volcanic Hazards: Assessment and Monitoring. Germany: Springer Berlin Heidelberg. p. 625.
Loughlin, S.C., Sparks, R.S.J., Sparks, S., Brown, S.K., Jenkins, S.F., Vye-Brown, C., (Eds.), 2015. Global volcanic hazards and risk. Cambridge University Press.
Malin, M.C., Sheridan, M.F., 1982. Computer-assisted mapping of pyroclastic surges. Science 217, 637-640.
Mastin, L.G., Guffanti, M., Servranckx, R., Webley, P., Barsotti, S., Dean, K., Durant, A., et al., 2009. A multidisciplinary effort to assign realistic source parameters to models of volcanic ash-cloud transport and dispersion during eruptions". Journal of volcanology and Geothermal Research 186, 10-21. https://doi.org/10.1016/j.jvolgeores.2009.01.008
Mortazavi, M., Sparks, R.S.J., Amigo, A., 2009. Evidence for recent rarge magnitude explosive eruptions at Damavand volcano, Iran with implications for volcanic hazards. Journal of Sciences, 20(3), 253-264.
Nicolson, E., Volcanology. 2020. United States: SYRAWOOD Publishing House. p. 224.
Papale, P., Shroder F., 2014. Volcanic Hazards, Risks and Disasters. Netherlands: Elsevier Science. p. 532.
Parfitt, E.A., Wilson, L., 2008. Fundamental of physical volcanology.blackwell publishing Ltd. p. 230.
Penney, C., Tavakoli, F., Saadat, A., Nankali, H.R., Sedighi, M., Khorrami, F. Priestley, K., 2017. Megathrust and accretionary wedge properties and behaviour in the Makran subduction zone. Geophysical Journal International 209(3), 1800-1830. https://doi.org/10.1093/gji/ggx126
Platt, J.P., Leggett, J.K., Young, J., Raza, H., Alam, S., 1985. Large-scale sediment underplating in the Makran accretionary prism, southwest Pakistan. Geology 13(7), 507-511.
Rahimzadeh, D., 1996. A report on Bazman volcanic area (in Persian), Geological survey of Iran.
Sahandi, M., Padashi, M., 2003. Geological quaderangle of Bazman (scale 1:100,000), Geological Survey of Iran.
Salkhi, R., 1997. Volcanology and petrology of Quaternary volcanoes of Gehghan-e Bala region-NW of Bazman.  M. Sc. Thesis, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran.
Schmincke, H.U., 2012. Volcanism. Springer. p. 324.
Shiaian, K., Ghalamghash, J., Vosoughi, A.M., Masoudi, F., 2015. Geology, Geochemistry and Petrogenesis of BazmanVolcano, SE of Iran (in Persian), Scientific Quarterly Journal of Geosciences 24 (95), 99-110. https://doi.org/10.22071/gsj.2015.42387
Shiaian, K., Dabiri, R., 2019. Chemistry of mafic minerals and thermobarometry of Bazman Quaternary volcanic rocks (in Persian). Quaternary Journal of Iran 5, 205-220.
Simmons B., 2022. Understanding volcanology. Callisto Reference. p. 235.
Tilling, R.I., 1989. Volcanic hazards and their mitigation: progress and problems. Reviews of Geophysics 27(2), 237-269.