ارزیابی مخاطرات زیست محیطی ناحیه تسوج براساس روش تصمیم گیری چند متغیره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه علوم زمین، دانشکده علوم طبیعی، دانشگاه تبریز، ایران

چکیده

منطقة مورد مطالعه ناحیه تسوج، استان آذربایجان شرقی، می‌باشد که بخشی از محدوده را نواحی کوهستانی و بخشی دیگر را قسمتی از دشت تسوج تشکیل می‌دهد. پژوهش حاضر با هدف شناسایی مناطق دارای پتانسیل بالای رخداد فرونشست، زمین‌لرزه و زمین‌لغزش در ناحیه تسوج، براساس عوامل تأثیرگذار بر وقوع آنها و با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) می‌باشد. در این پژوهش تأثیر افت سطح آب زیرزمینی و خطر فرونشست ناشی از آن مورد ارزیابی قرار گرفت. میانگین افت سطح ایستابی در محدوده مطالعاتی حدود ۶ متر محاسبه گردید و مناطق دارای ریسک بالای فرونشست مشخص شد. جهت پهنه‌بندی مخاطرات مورد اشاره، ۱۵ معیار، سطح ایستابی آب زیرزمینی، افت سطح آب زیرزمینی، شیب، جهت شیب، فاصله از آبراهه، کاربری اراضی، ارتفاع، لیتولوژی، فاصله از گسل، عمق زمین لرزه، طول گسل، فاصله از مرکز سطحی زمین‌لرزه، بزرگای زمین لرزه، فاصله از جاده و بارندگی مورد استفاده قرار گرفتند. براساس نتایج حاصل از این مطالعه به ترتیب معیارهای تراز سطح آب زیرزمینی، فاصله از گسل و لیتولوژی بیشترین تأثیر را بر روی خطر وقوع فرونشست، زمین‌لرزه و احتمال وقوع زمین‌لغزش ناحیه دارند و همین‌طور بیشترین مناطق مربوط به پهنه با خطر بالای فرونشست، زمین-لرزه و زمین‌لغزش به ترتیب در قسمت‌های مرکزی و جنوبی دشت، قسمت‌های شرقی و شمالی منطقه و نواحی کوهستانی و پرشیب در شمال و شرق منطقه واقع شده‌اند. بنابراین با مطالعه نقشه‌های پهنه‌بندی حاصل و شناسایی نقاط با پتانسیل بالای خطر در حوضه، می‌توان اثرات زیان‌بار آنها را در عرصه‌های منابع طبیعی و سایر بخش‌ها کاهش داد.

کلیدواژه‌ها


Ahmadi, H., Mohammadkhan, Sh., 2003. Determining the factors affecting mass movements (Case study: Taleghan watershed). Iranian Journal of Natural Resources 55(4), 455- 466.
Ambraseys, N.N., Melville, C.P., 1982. A History of Persian Earthquakes. Cambridge University Press Cambridge, Britain.
Amiri, M., 2018. Risk assessment of land subsidence in Mashhad city. M. Sc. Thesis, Ferdowsi University of Mashhad, Iran.
Behyari, M., Alizadeh, A., Mahmoudian, Sh., 2017. Assess the impact of active structures on land subsidence risk using multivariate decision models. Advanced Applied Geology 7, 49-56.
Ekhlaspour, P., 2014. Seismic hazard zoning of Kerman province with multi criterion methods (AHP and Fuzzy) using GIS. M. Sc. Thesis, Shahid Bahonar University of Kerman, Iran.
Erden, T., Karaman, H., 2012. Analysis of earthquake parameters to generate hazard maps by integrating AHP and GIS for Küçükçekmece region. Istanbul Technical University, Turkey, Hazards Earth system Science 12, 475 – 483.
Ghavimi Panah, M.H., Khaledi Darwishan, A.W., Ghavimi Panah, M.R., 2018. Confirmation of Analytical Hierarchy Process (AHP) and Multivariate Regression (MR) in landslide zoning (Case study: Vali Asr watershed, Ardabil province). Tarbiat Modarres University oh Tehran (Iran). Journal of Eco Hydrology 3, 775- 789.
Ghodsipour, H., 2007. Analytical hierarchy process. Amirkabir University of Tehran Publications, 5th edition.
Hafezi Moghaddas, N., 2012. Engineering Geology. Mashhad printing, Arses Publishing (in Persian).
Hafezi Moghaddas, N., Ghafoori, M., 2010. Environmental Geology. Shahroud University of Technology Publications, 1th edition, p. 207 (in Persian).
Hatamifard, R., Mousavi, H., Alimoradi, M., 2013. Landslide hazard zoning using AHP model and GIS technique in Khorramabad city. Journal of Geography and Environmental Planning 23(3), 43- 60.
He, H., Hu, D., Sun, Q., Zhu, L., Liu, Y., 2019. A Landslide Susceptibility Assessment Method Based on GIS Technology and an AHP – Weighted Information Content Method, A Case Study of Southern Anhui, China. International Journal of Geo – Information 8(6), 256.
Khodabandeh, A.A., Amini Fazl, A., 1993. Geological map of Tasuj sheet (1: 100000), Geological Survey of Iran.
Khodabandeh, A.A., Amini Fazl, A., 1999. Geological map of Tabriz sheet (1: 100000), Geological Survey of Iran.
Khorshiddoost, A.M., Razmi, R., Maali ahari, N., Abbaszadeh, K., 2017. Study of the effect of groundwater level fluctuations on subsidence phenomenon in Qala region (East Azarbayjan, Tasuj). Journal of Geography and Planning 21(60), 73- 93.
Kosloff, D., Scott, R., and Scranton, J., 1980. Finite element simulation of Wilmington oil field
subsidence. I. Linear modelling. Tectonophysics, 65(3), 339 - 368.
Mokhtari, D., Ebrahimi, H., Salmani, S., 2019. Land subsidence susceptibility modeling using random forest approach (Case study: Tasuj plain catchment). Journal of Remote Sensing and Geographic Information System for Natural Resources 10(3).
Moradi, M., 2011. GIS- Based landslide susceptibility mapping using Analytical Hierarchy Process (AHP) in Dena (Iran). M. Sc. Thesis, University of Yasouj, Iran.
Nabavi, M. H., 1976. An Introduction to the Geology of Iran, Geological Survey of Iran.
Nadiri, A.A., Asghari Moghaddam, A., 2011. The use of multivariate statistical methods in the study of hydrochemical processes of aquifers (Case study: Tasuj plain). University of Urmia, The 14th conference of the Iran earth association and the 28th earth sciences conference.
Rahimi Shahid, M., Rahimi, N., 2018. Earthquake hazard zoning using Analytical Hierarchy Process (AHP) and Geographic Information System (GIS) techniques (Case study: central part of the Semirom city). Journal of New Findings in Applied Geology 22(1).
Ranjbar, M., Bayat, S., 2011. Investigating the natural hazard of Khomein city with emphasison earthquake and crisis management. Islamic Azad University of Rey (Iran). Zagros Landscape Geographical Quarterly 2(4).
 Saaty, T. L., 1977. A scaling method for priorities in hierarchical structures, journal of mathematical psychology, 15 (3), 234 – 281.
Saaty, T. L., 1994. How to make a decision: The analytical hierarchy process, Interfaces 24 (6, S), 19 - 43.
Saaty, T. L., Vargas, G. L., 2001. Models, methods, concepts and applications of the analytic hierarchy process. Kluwer Academic Publisher, Boston.
Shariat Jafari, M., 1997. Landslide and the principles of stabilizing natural slopes. Tehran Printing, Structural Publications (in Persian).
Varnes D. J., 1978. Landslide hazard zonation review of principle and practice UNESCO, Paris.
Zhu, L., Chen, Y., Gong, h. l., Liu, C., Wang, R., 2013. Spatial risk assessment on land subsidence in Beijing, China, 20th International Congress on Modelling and Simulationg Adelaide, Australia.