تعیین منشا شورابه ها با روش های هیدروژئوشیمیایی(مطالعه موردی: پایین دست سد سیمره، استان ایلام)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 کارشناس ارشد آب زمین شناسی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

ساختگاه سد سیمره در 40 کیلومتری شمال غربی شهرستان دره شهر و در استان ایلام واقع شده است. در این تحقیق منشاء شورابه‌های پایین دست سد سیمره با بررسی نتایج شیمیایی و با استفاده از دو روش محاسباتی شاخص تبادل پایه شولر، نسبت وزنی (Na/Cl)-Cl و دو روش گرافیکی نمودار هانسلو و گراف سولین مورد مطالعه قرار گرفته است. نتایج به دست آمده از این روش‌ها تطابق زیادی نشان می‌دهد. در این بررسی بخشی از آبخوان به شورابه‌های نفتی آلوده شده است که آب آلوده از طریق چشمه‌ها به درون رودخانه سیمره زهکش می‌شود و این امر باعث کاهش کیفیت آب رودخانه برای مصارف کشاورزی شده است. بر اساس نقشه‌های هم ارز شاخص تبادل پایه و هم تیپ آب، ارتباط هیدرولیکی بین شورابه های نفتی و آبخوان از طریق چاه‌های مشاهده‌ای برقرار شده است. براساس تفسیر نتایج، محدوده مطالعاتی متاثر از شورابه‌های نفتی منطقه سد سیمره قرار گرفته و همچنین سازند گچساران موجود در منطقه نیز باعث افزایش املاح منابع آب از جمله سولفات شده است. بر این اساس تا سال 1396 مساحت آبخوان آلوده شده، 8/1 کیلومتر مربع بوده است. بررسی کیفیت آب آبیاری رودخانه سیمره در بازه زمانی سال های 1390 تا 1396 نشان می‌دهد که از سال 1393 کیفیت آب رودخانه بر اساس طبقه بندی ویلکاکس جهت آبیاری مناسب نیست. بر اساس رگرسیون نمودارهای عددی SAR و EC نسبت به زمان، پیش بینی می‌شود که در سال 1401 رده کیفی آب رودخانه به رده C4-S4 برسد.

کلیدواژه‌ها


Alizadeh, A., 2015. Principles of Applied Hydrology, Imam Reza University Press, p. 942 (in Persian).
Alley, W., M., 1993. Regional Groundwater Quality, Van Nostrand Reinhod, New York.
Awadh, S., Al Auweidy, M., AlYaseri, A., 2019. Hydrochemistry as a tool for interpreting brine origin and chemical equilibrium in oilfields: Zubair reservoir southern Iraq case study. Applied Water Science 9(65), 1-12.
Azizi, F., Asgharimoghadam, A., Nazemi, A., 2017. Assessing the salinity of groundwater and explaining the origin of ions in the coastal plain of Malekan using ionic ratios. Ecology Journal 43(3), 454 – 437 (in Persian).
Barzegar, R., Asgharimoghadam, A., Najib, M, Kazemian, N., 2016.  Investigation of hydrogeochemical characteristics of Tabriz plain aquifer using hydrochemical models and statistical methods. Sciences and Engineering of Iranian Watershed Management 10(2), 39-50 (in Persian).
Bouzourra, H., Bouhlila, R., Elango, L., Slama, F., Ouslati, N., 2014. Characterization of mechanisms and processes of groundwater salinization in irrigated coastal area using statistics, GIS, and hydrogeochemical investigations. Environmental Science and Pollution Research 22(4), 2643–2660.
Chitsazan, M., Shacheri, Sh., Mizaee, S., Abudi, S., 2016. Determining the source of water salinity in Cheshmeh Garou and Anticline Asmari using hydrochemical parameters. Iran Water Resources Research 13, 196-202 (in Persian).
Drever, J.I., 2005. Surface and Groundwater, Weathering and Soils, Treatise on Geochemistry 5, Elsevier.
Hounslow, A.W., 1995. Water quality data Analysis and Interpritation, Lewis Publishers, 396p.
Keyhomayoon, Z., 2011. The impact of industrial and agricultural activities on groundwater quality and simulation of contaminant transport in the range Lenjanat. PhD Thesis, Department of Earth Sciences, University of Shahid Beheshti (in Persian).
Keyhomayoon, Z., Naseri, H.R., Nakhaee, M., 2012. Identification of groundwater salinity sources in Lenjanat plain of Isfahan. Journal of Environmental Sciences 9(3).
Leonard, A.R., Ward, P.E., 1962. Use of Na/CI ratios to distinguishoil-field from salt spring brines in western Oklahama, U. S., Geological Survey Professional Paper, 45Q-B, P. B12-127.
Mahab Qods Consulting Engineering Co., 1999. The second phase Engineering geological report of the dam and Powerhouse Seymareh project, 221p (in Persian).
Mirzaee, S., Zarasavandi, A., Orang, M., 2015. The Impact of geochemical Asmari Oil Reservoirs on Masjed Soleiman karst water resources. Advanced Applied Geology Journal 5, 1-14 (in Persian). 
Moghimi, H., 2006. Hydrogeochemistry, Payame Noor University press, p218 (in Persian).
Nadiri, A., Asgharimoghadam, A., Sadeghi aghdam, F., Naderi, K., 2015. Evaluation of salinity and arsenic as destructive factors of surface and groundwater quality (Sahand dam catchment area). Hydrogeomorphology 4, 79-99 (in Persian).
Ravash, F., 2019. Using of Water Pressure Test Results to Calculate of Seepage through Grouting Curtain of  Seymareh Dam at Ilam Province of Iran. M.Sc Thesis, Department of Geology, Faculty of Basic Sciences, Payame Noor University, pp.140 (in Persian).
Richter, B.C., Kreitler, C.W., 1993. Geochemical Techniques for Identifying Source of Ground-Water Salinization, C.K.Smoley.
Salman, S.A, Melegy, A.A., Shaban, A.M., Hassaan, M.M., 2013. Hydrogeochemical Characteristics and classification of Groundwater in Sohag Governorate, Egypt. Applied Sciences Research 9(1), 758-769.
Schoeller, H., 1955. Geochemi des eaux souterraianes. Revue de l'Institut Francais du Petrole 10, 181-213.
Sulin, V.A., 1946. Waters of Petroleum Formations in the System of Nature Waters. Gostoptekhizdat, Moskow, 96pp (in Russian).
Wilcox, L., V., 1955. Classification and use of irrigation waters. Circular 969. USDA (Department of Agriculture), Washington, USA.
Zayed, M.A., Elhdad, A.M.A., 2017. Evaluation of ground water quality, hydro chemical facies and ionic ratios in Kom Hamada City, Al-Beheira Governorate (Western Nile Delta), Egypt. Journal of Water Research 138, 300-325.