کانی‌شناسی و تغییرات زمین‌شیمیایی سنگ میزبان آلتره شده در ناحیه معدنی سرب و روی ایرانکوه، جنوب غرب اصفهان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه پژوهشی اکتشاف ذخایر معدنی شرق ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

ناحیه معدنی سرب و روی ایرانکوه در کمربند متالوژنی ملایر- اصفهان واقع شده و از نوع MVT می‌باشد. کانی‌سازی در سنگ میزبان کربناته (عمدتا دولستون دانه درشت) و کمتر شیل- سیلتستون به شکل اپی‌ژنتیک تشکیل شده است. مجموعه کانی‌شناختی شامل اسفالریت، گالن، پیریت و اندکی کالکوپیریت همراه با باطله‌‌های دولومیت، آنکریت، کوارتز، مواد آلی، کلسیت و باریت است. دولومیتی‌شدن مهمترین آلتراسیون منطقه است که به شکل‌های پرکننده حفرات کارستی و انحلالی، جانشیی در فسیل، رگچه‌ای و سیمان برش‌های گسلی دیده می‌شود. سیلیسی-شدن عمدتا در سنگ میزبان آواری به شکل رگه- رگچه و پرکننده فضای خالی اتفاق افتاده است. شواهد زمین-شیمیایی نشان می‌دهد که محلول کانه‌دار غنی از آهن و منگنز بوده و منجر به تشکیل دولومیت غنی از آهن و آنکریت در سنگ میزبان کربناته شده است. در سنگ میزبان آواری، آهن محلول با گوگرد واکنش داده و عمدتا پیریت تشکیل شده است. همچنین مقدار آرسنیک، آنتیموان، کادمیوم و مس در هر دو نوع سنگ میزبان آلتره شده بالاست و از این عناصر به عنوان ردیاب اکتشافی می‌توان استفاده نمود. این مطالعه در ناحیه معدنی ایرانکوه می‌تواند به عنوان الگویی جهت اکتشاف ذخایر پنهان در همین ناحیه و نیز کانسارهای مشابه در ایران و دنیا مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


بویری کناری، م.، راستاد، ا.، محجل، م.، ناکینی، ع.، حق دوست، م.، 1394، ساخت و بافت، کانی­شناسی و نحوه تشکیل رخساره­های سولفیدی در کانسار روی – سرب (نقره) تپه سرخ  با سنگ میزبان آواری – کربناتی، جنوب اصفهان، فصلنامه علوم زمین، شماره 97 (25)، ص 221-236.
تیموری اصل، ف.، 1389، بررسی رسوب‌شناسی و سنگ‌شناسی نهشته‌های ژوراسیک و شورابه‌های حوضه‌ای در شکل‌گیری کانسارهای ایرانکوه، پایان­نامه کارشناسی ارشد رسوب و سنگ رسوبی، دانشگاه اصفهان، 120 صفحه.
حسینی دینانی، ه.، آفتابی، ع.، 1396، دماسنجی برپایه ماکل کلسیت و سیال­های درگیر در باریت (کانسار سرب- روی ایرانکوه، جنوب باختری اصفهان)، مجله پترولوژی، شماره 29 (8)، ص 1-20.
راستاد، الف.، بویری کناری، م.، کلندر، ل.، 1396، کاربرد داده­های زمین­شیمیایی در تعیین الگوی تشکیل ذخایر فلزات پایه با میزبان رسوبی- مطالعات موردی، معادن روی- سرب- (نقره-باریم) حوضه معدنی ایرانکوه اصفهان، مجله زمین­شناسی کاربردی پیشرفته، شماره 23 (7)، ص 42-64.
زمانیان، ح.، احمدنژاد، ف.، یوسف­زاده، ف.، 1395، بررسی خصوصیات زمین­شناسی، کانی­شناسی، زمین­شیمیایی و مطالعه میانبارهای سیال کانسار سرب و روی دیزلد، اصفهان، مجله زمین­شناسی کاربردی پیشرفته، شماره 22 (6)، ص 1-21.
قاسمی، ع.، 1374، بررسی زمین‌شناسی،آنالیز رخساره و ژئوشیمی کانسار روی و سرب کلاه‌دروازه – گود زندان – خانه گرگی در دامنه جنوبی ایرانکوه، پایان­نامه کارشناسی ارشد زمین­شناسی اقتصادی، دانشگاه تربیت مدرس، 158 صفحه.
ناکینی، ع.، محجل، م.، راستاد، الف.، بویری، م.، 1394، چین­خوردگی و گسلش در گستره معدنی ایرانکوه، جنوب اصفهان، یافته­های نوین در زمین­شناسی، شماره 2 (1)، ص 235-254.
ناکینی، ع.، 1392، تحلیل ساختاری مناطق ایرانکوه و تیران، جنوب و باختر اصفهان، پایان­نامه کارشناسی ارشد تکتونیک، دانشگاه تربیت مدرس، 181 صفحه.
Akbari, Z., Rasa, I., Mohajjel, M., Adabi, M.H., Yarmohammadi, A., 2015, Hydrothermal Alteration Identification of Ahangaran Deposit, West of Iran Using ASTER Spectral Analysis, International Geoinformatics Reasearch and Development Journal, Vol. 6, No. 1, p. 28-42.
Boveiri Konari, M., Rastad, E., 2017, Nature and origin of dolomitization associated with sulphide mineralization: new insights from the Tappehsorkh Zn-Pb (-Ag-Ba) deposit, Irankuh Mining District, Iran, Geological Journal, in press, DOI: 10.1002/gj.2875.
Ehya, F., Lotfi, M., Rasa, I., 2010, Emarat carbonate-hosted Zn–Pb deposit, Markazi Province, Iran: A geological, mineralogical and isotopic (S, Pb) study, Journal of Asian Earth Sciences, Vol. 37, p. 186-194.
Ghazban, F., McNutt, R.H., Schwarcz, H. P., 1994. Genesis of sediment-hosted Zn-Pb-Ba deposits in the Irankuh district, Esfahan area, west-central Iran, Economic Geology, Vol. 89, p. 1262-1278.
Hosseini-Dinani, H., Aftabi, A., Esmaeili, A., Rabbani, M., 2015, Composite soil-geochemical halos delineating carbonate-hosted zinc–lead–barium mineralization in the Irankuh district, Isfahan, west-central Iran, Journal of Geochemical Exploration, Vol. 156, p.114-130.
Hosseini-Dinani, H., Aftabi, A., 2016, Vertical lithogeochemical halos and zoning vectors at Goushfil Zn–Pb deposit, Irankuh district, southwestern Isfahan, Iran: Implications for concealed ore exploration and genetic models, Ore Geology Reviews, Vol. 72, p. 1004-1021.
Leach, D.L., Sangster, D.F., 1993, Mississippi Valley-type lead-zinc deposits. In:Kirkham, R.V., Sinclair, W.D., Thorp, R.I., Duke, J.M., (eds.) Mineral Deposit Modeling, Geological Association of Canada Special Paper 40, p. 289-314.
Leach, D., Taylor, R.D., Fey, D.L., Diehl, S.F. , Saltus, R.W., 2010, A Deposit Model for Mississippi Valley-Type Lead-Zinc Ores, Chapter A of Mineral Deposit Models for Resource Assessment. Scientific Investigations Report 2010–5070–A. U.S. Geological Survey, Reston, Virginia, 64 pp.
Leach, D.L., Sangster, D.F., Kelley, K.D., et al. (2005) Sediment-hosted lead-zinc deposits: A global perspective. In: Hedenquist, J.W., Thompson, J.F.H., Goldfarb, R.J., Richards, J.P., (eds.) Economic Geology 100th Anniversary Volume, Littleton, CO: Society of Economic Geologists, Inc. 1905–2005, pp. 561–607.
Rajabi, A., Rastad, E., Canet, C., 2012, Metallogeny of Cretaceous carbonate-hosted Zn–Pb deposits of Iran: geotectonic setting and data integration for future mineral exploration, International Geology Review, Vol. 54, p. 1649–1672.
Rastad, E., 1981, Geological, mineralogical and ore facies investigations on the Lower Cretaceous stratabound Zn – Pb – Ba – Cu deposits of the Irankuh mountain range, Isfahan, west central Iran, Ph.D. thesis, Heidelberg University, Heidelberg, Germany, 334 pp.
Reichert, J., 2007, A metallogenetic model for carbonate-hosted non-sulphide zinc deposits based on observations of Mehdi Abad and Irankuh, Central and Southwestern Iran, Ph.D thesis, Martin Luther University Halle Wittenberg, Halle, Germany, 152 pp.
Searl, A., 1989, Saddle dolomite: a new of its nature and origin, Mineralogy Magazine, Vol. 53, p. 547–555.
Whitney, D.L., Evans, B.W., 2010, Abbreviations for names of rock-forming minerals, American Mineralogist, Vol. 95, p. 185–187.
Zahedi, M., 1976, Geological map of Esfahan, scale 1:250,000, Geological Survey of Iran.