بررسی و تفکیک محیط های رسوبی کواترنری در دشت خوزستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، مدیریت جنوب باختری، اهواز، ایران

2 سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

3 سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، مدیریت جنوب باختری، آبادان، ایران

چکیده

بخشی از سطح دشت خوزستان (خصوصاً در بخشهای غربی و جنوبی) از رسوبات کواترنری پوشانده شده است ولی هیچ نوع مطالعه و تفسیری برای این رسوبات انجام نمی شود. در این پژوهش به اوسیله تصاویر ماهواره کنترل ، عملیات میدانی و مطالعات آزمایشگاهی ، محیط های رسوبی دشت خوزستان ، مورد بررسی و تفکیک قرار گرفت. محیط زیست رسوبی کواترنری شناسایی شده در دشت خوزستان شامل محیط زیست مخروط افکنه ای ، رودخانه ای ، پهنه های بادی ، دلتاها ، سبخاها و تالابها را مشخص می کند. مخروط افکنه های دشت خوزستان از شمال غرب به جنوب شرق ، به چهار بخش قابل قبول تقسیم می شوند: مخروط افکنه های اندیمشک تا شوشتر ، مخروط افکنه های شوشتر تا رامهرمز ، مخروط افکنه های امیدیه و مخروط افکنه های تاقدیس رگ سفید. علاوه بر این مخروط افکنه های دیگر به طور تصادفی ، در مجاورت تاقدیس های مارون ، اهواز و میشداغ دیده می شود که ویژگی های آن همان مخلوط افکن های تاقدیس رگ سفید است. محیط زیست رسوبی را در رودخانه های دشت خوزستان معرفی کرد از کانال: کانال (رسوبات کف کانال ، پوینت بار و خاکریز طبیعی) ، کروس ، دریاچه های شاخ گاوی و دشت سیلابی. ماسهبادیهای آنها دشت خوزستان را در چهار منطقه دیده اند که شامل اهواز ، شوش ، دشت آزادگان و امیدیه می شود. دلتاهای شناسایی شده در دشت خوزستان ، شامل دلتای کارون ، دلتای کرخه و دلتای جراحی ساخت باباشند.

کلیدواژه‌ها


اژدری.ع.، حیدریان، پ.، جودکی، م.، درویشی خاتونی، ج.، شهبازی، ر.، 1394، شناسایی کانون‌های گردوغبار در استان خوزستان، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، مدیریت منطقه جنوب باختری، 72 ص.
 خان ناظر.ح.، 1394، زمین‌شناسی کواترنر آبرفت‌های ایران، انتشارات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، 347 ص.
خسروی. ق.، نوجوان، م. ر.، 1388، شواهد ژئومورفولوژیک و زمین‌شناختی تکتونیک جنبا در جلگه خوزستان در رابطه با مدل تحول ناهمواری‌های زاگرس چین‌خورده، فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات جغرافیایی، شماره 94، ص 111-132.
درویشی خاتونی. ج.، 1395، رسوب‌شناسی و زمین‌شیمی رسوبات دشت خوزستان با نگرش بر پتانسیل ایجاد ریزگرد، مجله یافته های نوین زمین شناسی کاربردی،  دوره 10، شماره 20، ص 92-106.
رحیمی بلوچی.ل.، زرع کار ،آ.، ملک محمدی ،ب.، 1391، بررسی تغییرات زیست‌محیطی با استفاده از سنجش‌ازدور و شاخص کیفیت آب (مطالعۀ موردی: تالاب بین‌المللی شادگان)، مجله کاربرد سنجش‌ازدور و gis در علوم منابع طبیعی، شماره 4، ص 43- 55.
زراسوندی.ع.، 1392، ترکیب و منشأ زمین‌شیمیایی طوفان‌های گرد و غبار در استان خوزستان، تأکیدی بر شاخص‌های زیست‌محیطی، سیزدهمین کنگره علوم خاک ایران، 22ص.
زراسوندی. ع.ر.، 1394، تعیین خصوصیات فیزیکوشیمیایی و شاخص­های زمین‌شناسی زیست‌محیطی ریزگردهای با منشأ داخلی در محدوده استان خوزستان، طرح پژوهشی اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان، 226 ص.
زراسوندی.ع.، پورکاسب، ه.، قنواتی محمدقاسمی، ا.، حیدری، م.،1394، زمین‌شیمی پزشکی عناصر اصلی پهنه کارون-اروند: پیامدهای احتمالی بر زیست‌بوم خلیج‌فارس، مجله علوم و فنون دریایی، دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، شماره 2، ص 1-18.
شهبازی.ر.، فیض نیا، س.، لک، ر.، احمدی، ا.،1392 ، شواهد ژئومورفولوژیکی از عوامل مؤثر بر شکل‌گیری تالاب شادگان در کواترنری (واحد پلایای حوضه جراحی، جنوب جلگه خوزستان)، سی و دومین گردهمایی و نخستین کنگره بین‌المللی تخصصی علوم زمین.
عبیات. ا.، جودکی، م.، اژدری، ع.، درویشی خاتونی، ج.، یوسفی، م.، 1394، بررسی محیط‌های رسوبی کواترنری دشت خوزستان، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، مدیریت جنوب باختری، 272 ص.
عبیات. ا، ناصری، س.ا.، عبیات، ع.، 1396، مطالعه تغییرات مساحت تالاب هورالعظیم از سال 1939 تا 2016، با استفاده از نقشه های توپوگرافی و تصاویر ماهواره ای، مجله علمی پژوهشی اکوبیولوژی تالاب، زیر چاپ.
کشاورزی.ب.، ابراهیمی. پ.، مر. ف.، حمزه لو. ف.ع.، 1392، زمین‌شیمی و توزیع فلزات سنگین در رسوبات ساحلی و دریایی خلیج چابهار، ، فصلنامه زمین شناسی کاربردی،  دوره 3، شماره 7، ص 74-81
مسلم. ف.، راست­منش. ف.، زراسوندی. ع.ر.، 1394، ارزیابی آلودگی فلزات سنگین در رسوبات سطحی رودخانه کارون در محدوده ی شهر اهواز، فصلنامه زمین شناسی کاربردی،  دوره 5، شماره 17، ص 11- 22
مرادی هرسینی.ک.، خامه چیان، م.، امینی، ع.، حافظی مقدس، ن.، 1385، استفاده از داده‌های ماهواره‌ای در تجزیه ‌و تحلیل محیط‌های رسوبی عهد حاضر جنوب دشت خوزستان، دهمین همایش انجمن زمین‌شناسی ایران ،دانشگاه تربیت مدرس، ص 1874- 1884.
موسوی.س.، تقی زاده، ع.، 1389، فرم و فرآیندهای رودخانه‌ای دشت خوزستان در کواترنر، فصلنامه رشد آموزش جغرافیا، شماره 91، ص30- 35.
Abdul Jabbar. M.F., Al-Ma'amar. F., Ahmed. T., Shehab. A., 2010, Change detections in marsh areas, south Iraq, using remote sensing and GIS applications, Iraqi Bulletin of Geology and Mining, Vol: 6, No:2, p:17- 39
AL-Hmedawy. H.D., 2008, Geomorphological Study of Haur Al-Hammar and Adjacent Area Southern Iraq Using Remote Sensing Data and GIS Techniques, A thesis submitted to the geology department, college of science university of  Baghdad, 202 p.
Baltzer. F., Purser. B.H., 1990, Modern alluvial fan and deltaic sedimentation in a foreland tectonic setting: the Lower Mesopotamian Plains and the Arabian Gulf. Sediment. Geol., Vol: 67, p:175–197. https://doi.org/10.1016/0037-0738(90)90034-Q.
Galloway.W.E.,1975, Process framework for describing the morphologic and stratigraphic evolution of the deltaic depositional system: in M.L. Broussard, rd., Deltas, Models for exploration: Houston Geol. Soc. Houston, Texas, p: 87-98. 
Gharibreza. M.R., Habibi. A.R., Imamjomeh. S.R., Ashraf. M.A., 2014, Coastal processes and sedimentary facies in the Zohreh River Delta (Northern Persian Gulf), Catena, Vol: 122, p:150–158, https://doi.org/10.1016/j.catena.2014.06.010.
Harvey. M.A.M., Mather. A.E., Stokes. M., 2005, Alluvial fans, geomorphology, sedimentology, dynamics; Geological society special publication No:251, 234 p.
Heyvaert. V.M.A. and Weerts. H. J. T., 2007, Development of the Holocene Karun megafan, Lower Khuzestan, southwest Iran (Shatt-el Arab region). XVII INQUA Congress, Cairns, Australia, p:167-168.
Heyvaert. V.M.A., Walstra. J., Verkinderen. P., Weerts. H.J.T. and Ooghe. B., 2012, The role of human interference on the channel shifting of the Karkheh River in the Lower Khuzestan plain (Mesopotamia, SW Iran). Quaternary International, Vol: 251, p: 52-63. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2011.07.018.
Kendal. C.G.St.C., Alsharhan. A. R. S., 2011, Holocene geomorphology and recent carbonate-evaporite sedimentation of the coastal region of Abu Dhabi, United Arab Emirates, Int. Assoc. Sedimentol, Vol: 43, p: 45-88., doi: 10.1002/9781444392326.ch3.
Muaid Rasheed. J., 2011- Geomorphological and sedimentlogical investigation of Hur al-huwaizeh and adjacent areas; PhD thesis university of Baghdad, 208 p. 
Nowjavan. M.R., Khabazi. M., Almodaresi. S.A, 2014, Recognition of Karkheh River Meanders with RS & GIS, Journal of Applied Environmental, Vol:4 (5), p:277-283.
Walstra. J., Heyvaert. V.M.A., Verkinderen. P., 2010 (a),Assessing human impact on alluvial fan development :a multidisciplinary case-study from Lower Khuzestan (SW Iran); Geodinamica Acta, Vol:23, No:5-6, p: 267-285,http://dx.doi.org/10.3166/ga.23.267-285.
Walstra. J., Verkinderen. P., Heyvaert. V.M.A., 2010 (b), Reconstructing landscape evolution in the lower Khuzestan plain (SW Iran): integrating imagery, Historical and sedimentary archives. In Cowley, D.C., Standring R.A. Abicht, M.J (Eds.), Landscapes through the lens, Aerial photographs and Historic Environment (Occasional Publication of the Aerial Archaeology Research Group, 2) Oxford, p: 111-128.
Warren. J.K., 2006, Evaporites: Sediments, Resources and Hydrocarbons Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 1025 p.
Woodbridge. K.P., Parsons. D.R, Heyvaert. V.M.A., Walstra. j., Frostick. L.E, 2015, Characteristics of direct human impacts on the rivers Karun and Dez in lowland south-west Iran and their interactions with earth surface movements, Quaternary International, Vol 392, p: 315-334, https://doi.org/10.1016/j.quaint.2015.10.088.