بررسی منشاء شوری آب رودخانه زهره در پایین دست سد چم‌شیر و قابلیت آن برای مصارف کشاورزی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شهید چمران اهواز

2 استاد دانشگاه شهید چمران اهواز

3 سرپرست واحد آب زیرزمینی شرکت مهندسی مشاور بهکار آب اهواز

4 دانشگاه بوعلی سینا همدان

چکیده

محدوده مورد مطالعه ، بخشی از مخزن سد چمشیر و قسمتهای پایین دست آن در حوض آبریز رودخانه زهره وجود ندارد که در 20 کیلومتری جنوبشرقی شهر گچساران (جنوب غرب ایران) واقعاً گردیده است. به منظور تأمین آب اراضی کشاورزی پایین دست سد ، کیفیت آب رودخانه زهره با تشکیل 8 ایستگاه نمونه آزمایشی طی دو دوره زمانی قبل و بعد از بارگیری در محدودیت مورد مطالعه مورد نیاز قرار گرفت. بررسی های مشخص شده داد که دو زون آلوده کننده جزئی و اصلی در موقعیت ایستگاههای نمونهبرداری R 4 و R 5 استوجود دارد که به ترتیب با تغییر ناگهانی یونهای کلسیم- سولفات و سدیم- کلر همراه باباشند. بر اساس نتایج به دست آمده ، موقعیت زونهای آلودگی فراموش شده با موقعیت گلهای اصلی منطقه مورد نظر است و این گسلها را با انتقال آبهای شور سولفاته و کلوره از بخشهای مختلف در زیرزمین و اضافه شدن آنها به سطح زمین رودخانه ، نقش مهمی را در آلودگیهای بوجود آمده ایفا میکنند. مقاومت آلودگیها به اندازهای است که از آب رودخانه برای مصارف کشاورزی با مشکل ساخته شده استفاده می شود. 

کلیدواژه‌ها


بوسلیک، ز.، 1390، بررسی منشأ و خصوصیات چشمه­های گوگردی دالکی شهرستان دشتستان، استان بوشهر. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران، اهواز.
ترابی­کاوه، م.، 1389، مطالعه انحلال­پذیری سنگ­های تبخیری سازند گچساران در محل سد چم­شیر. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بوعلی­سینا، همدان.
روحی، ح.، کلانتری، ن.، محمدی­بهزاد، ح.ر.، و دانشیان، ح.، 1392، بررسی عوامل مؤثر بر خصوصیات شیمیایی آب­زیرزمینی (مطالعه موردی دشت الباجی)، فصلنامه زمین‌شناسی کاربردی پیشرفته، 9-1: (9)‌.
شرکت مادر تخصصی آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک یاسوج، 1387، گزارش مطالعات و تحقیقات مکانیک خاک و ژئوتکنیک سد و نیروگاه چم­شیر گچساران. مهندسین مشاور مهاب قدس، تهران.
کردوانی، پ.، 1371، منابع و مسائل آب در ایران، جلد دوم، آب­های شور، مسائل و راه­های استفاده از آنها. نشر قومس، تهران.
کلانتری، ن.، و علیجانی، ف.، 1387، بررسی کیفیت منابع آب­زیرزمینی دشت عباس استان خوزستان. مجله علوم دانشگاه شهید چمران اهواز، 99-84: (2) 19.
کلانتری، ن.، محمدی­بهزاد، ح.ر.، چرچی، ع. و کشاورزی، م.ر.، 1390، هیدروگراف چشمه های کارستی به عنوان ساده­ترین ابزار برای تعیین خصوصیات هیدروژئولوژیکی آبخوان­های کارستی، مطالعه موردی چشمه بی­بی­تلخون، شمال شرقی استان خوزستان، فصلنامه زمین شناسی کاربردی پیشرفته، 100-90: (2).
محمدی بهزاد، ح.ر.، رحمانی، غ.ر.، کلانتری، ن.، چیت­سازان، م. و روحی، ح.، 1389، بررسی فرآیندهای اثر گذار بر کیفیت آب­زیرزمینی دشت گتوند عقیلی. نخستین کنفرانس ملی پژوهش‌های کاربردی منابع آب ایران، کرمانشاه.
مطیعی، ه.، 1374، زمین­شناسی نفت زاگرس 1و 2. انتشارات سازمان زمین­شناسی کشور، 1009 صفحه.
Chiesi, M., Waele, J.D. and Forti, P., 2010, Origin and evolution of a salty gypsum/anhydrite karst spring: the case of Poiano (Northern Apennines, Italy). Hydrogeology Journal, doi:10.1007/s1004001005762.
Cloutier, V., 2004, Origin and geochemical evolution of grondwater in Paleozoic Basses –Laurentides sedimentary rock aquifer system St. Lawrence Lowlands, Quebec, Canada. PhD Thesis, INRS –Eau, Terre & Environment, Quebec, Canada (in French and English).
De-Montety, V., Radakovitch, O., Vallet-Coulomb, C., Blavoux, B., Hermitte, D. and Valles, V., 2008, Origin of groundwater salinity and hydrogeochemical processes in a confined coastal aquifer. Applied Geochemistry, 23:2337-2349.
Djabri, L., Rouabhia, A., Hani, A., Lamouroux, C.H. and Pulido-Bosch, A., 2008, Origin of water salinity in a lake and coastal aquifer system. Environmental Geology, 54:565-573.
Glynn, P.D. and Plummer, L.N., 2005, Geochemistry and the understanding of groundwater system. Hydrogeoly Journal, 13:263-287.
Güler, C. and Thyne, G.D., 2004, Hydrologic and geologic factors controlling surface and groundwater chemistry in Indian Wells-Owens Valley area, southeastern California, USA. Journal of Hydrology, 285:177-198.
Hofmann, H. and Cartwright, I., 2013, Using hydrogeochemistry to understand inter-aquifer mixing in the on-shore part of the Gippsland Basin, southeast Australia. Applied Geochemistry, 33:84-103.
Hounslow, A.W., 1995, Water quality data: analysis and interpretation. CRC, Boca Raton, FL, USA. 75 pp.
Howard, F., Ken, W. and Mullings, E., 1996, Hydrochemical analysis of groundwater flow and saline intrusion in the Clarendon basin, Jamaica. Groundwater, 34(6):801-810.
Khodapanah, L., Sulaiman, W.N.A. and Khodapanah, N., 2009, Groundwater Quality Assessment for Different Purposes in Eshtehard District, Tehran, Iran. European Journal of Scientific Research: 36(4):543-553.
Lugli, S., 2009, The geological history of the Triassic gypsum in the Secchia Valley. Memorie dell'Istituto Italiano di Speleologia, 22, Istituto Italiano di Speleologia, Bologna.
Marie, A. and Vengosh, A., 2001, Sources of salinity in groundwater from Jericho area, Jordan Vally. Groundwater, 39(2):240-248.
Obiefuna., G.I. and Orazulike., D.M., 2011, The hydrochemical characteristics and evolution groundwater in Semiarid Yola area. Research Journal of Environmental and Earth Sciences, 3(4):400-416.
Pecka, A.J. and Hatton, T., 2003, Salinity and the discharge of salts from catchments in Australia. Journal of Hydrology, 272:191-202.
Richter, B.C. and Kreitler, C.W., 1986, Geochemistry of salt water beneath the Rolling Plains, North-Central Texas. Groundwater, 24:735-742.
Setudehnia, A., 1972, Stratigraphic Lexicon of Iran. Union International des Sciences Geologiques, 315 p.
Srinivasamoorthy, K., Gopinath, M., Chidambaram, S., Vasanthavigar, M., Sarmad, V.S., 2014, Hydrochemical characterization and quality appraisal of groundwater from Pungar sub basin, Tamilnadu, India. Journal of King Saud University-Science, 26 (1):37–52.
Vengosh, A. and Rosenthal, E., 1994, Saline groundwater in Israel: it’s bearing on the water crisis in the country. Journal of Hydrology, 155:103-124.
Xie, X., Fan, Z., Liu, X. and Lu, Y., 2006, Geochemistry of formation water and its implication on over pressured fluid flow in the Dongying Depression of the Bohaiwan Basin. China J. Geochem Explor., 89:432–435.
Yong-Hong, S., Qi, F., Gao-Fang, Z., Jian-Hua, S. and Yan-Wu, Z., 2007, Identification and evolution of groundwater chemistry in the Ejin sub-basin of the Hiehe River. Soil Science Society of China, 17(3):331-342