زمین‌شناسی، کانی‌سازی و مطالعات سیالات درگیر کانسار سرب- روی- مس حوض رئیس، شرق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه پژوهشی اکتشافات ذخایر معندی شرق ایران دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

    مجموعه ماگمایی ترشیاری بلوک لوت میزبان کانسارهای متعدد پورفیری و رگهای است که ذخیره حوض رئیس در غرب آن را قرار داده است. زمین شناسی این منطقه متشکل از سنگهای آتشفشانی با ترکیب لاتیت و آندزیت است که توده های نفوذی نیمه عمیق مونزونیتی و گرانیتی ائوسن و پس از آن در آنها نفوذ کرده اند. توده بیوتیت پیروکسن مونزونیت پورفیری میزبان اصلی رگههای کانی سازی منطقه است که ماهیت متاآلومینوس و شوشونیتی داشته ، در رده گرانیتوئیدهای نوع Iبوده و در زون فرورانش ایجاد شده است. گسلها و درز و شکافهایی با روند شمال غربی- جنوب شرقی ، کنترل اصلی آنها در منطقه وجود دارد. سیال کانهدار حاوی سرب ، روی و مس ، کانی سازی خود را در فضای برشی شده این شکستگی ها ایجاد کرده است. آلتراسیون سیلیسی ، آرژیلیک و کربناتی همراه با رگه و در سنگ میزبان باید دیده شود. کانی های سولفیدی اولیه رگه شامل گالن ، اسفالریت ، پیریت و کالکوپیریت و کانی های ثانویه شامل خدمات ، آنگلزیت ، دسکلوزیت ، کویت ، کالکوزیت ، مالاکیت ، آزوریت ، هماتیت و گوتیت است. مقدار سرب در رگه از 5 تا 14 درصد ، روی از 2 تا 11 درصد ، مس از 06/0 تا 66/0 نتیجه ، نقره از 16 تا 155 گرم در تن ، بیسموت از 30 تا 87 گرم در تن و آنتیموان از 32 تا 183 گرم در تن متغیر است. مطالعات برمبنای سیالات درگیر ، تشکیل کانسار بین 145 تا 278 درجه سانتیگراد بوده و از محلولی محتوی نمکهای CaCl 2 ،MgCl 2 و NaCl با درجه شوری بین 8/6 تا 4/13 نتیجه وجود دارد. دما و شوری کمترین سوالات درگیر ، کنترل ساختاری کانی سازی ، نوع آلتراسیون و گسترش آن و کانیشناسی ساده ذخیره شده مشابه کانسارهای اپیترمال است. عناصر در این کانسار در قالب کمپلکسهای بیسولفیدی حمل شده و کاهش دما و غلظت H 2 S در زمان جوشش ، می توانند دو عامل مهم باشند که سولفیدها باشد. همچنین امکان انتخاب اختلال بین محلول ماگمایی کانهدار گرم و شور و محلول جوی سرد و کم شور باعث کاهش دما و تهنشینی فلزات می شود. رئیس کانسار حوض رئیس دوره متالوژنی بلوک لوت (ائوسن میانی تا الیگوسن تحت تأثیر) ایجاد و مرتبط با فعالیتهای ماگماتیکی ترشیاری وابسته به فرورانش بلوک افغان به زیر بلوک لوت است.
 

کلیدواژه‌ها


ارجمندزاده. ر.، 1390، مطالعات کانی­سازی، ژئوشیمی، سن­سنجی و تعیین جایگاه تکتونوماگمایی توده­های نفوذی در اندیس معدنی ده سلم و چاه شلجمی، بلوک لوت، شرق ایران، رساله دکتری (Ph.D) زمین­شناسی اقتصادی دانشگاه فردوسی مشهد، 369 صفحه.
آقانباتی. ع.، 1383، زمین شناسی ایران، سازمان زمین­شناسی و اکتشافات معدنی کشور،  ٦٠٦ صفحه.
میرزایی راینی. ر.، احمدی. ع.، میرنژاد. ح.، 1391، بررسیهای کانی­شناسی و شاره­های درگیر در کانسار چندفلزی ماهور شرق بلوک لوت، ایران مرکزی، مجله بلورشناسی و کانی­شناسی ایران، شماره 2 (20)، ص 307-318.
طالع‌فاضل. ا.، 1388، بررسی ژئوشیمی، سیالات درگیر و ژنز کانسار پلی‌متال شوراب (جنوب فردوس)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران، 180 صفحه.
عبدی. م.، کریم­پور. م. ح.، 1391، زمین­شناسی، دگرسانی، کانه­زایی، پتروژنز، سن­سنجی، ژئوشیمی و ژئوفیزیک هوابرد اکتشافی منطقه کوه شاه، جنوب غربی بیرجند، مجله زمین­شناسی اقتصادی، شماره 1 (4)، ص 77-107.
عظیمی. م. الف.، سعیدی. الف، 1353، نقشه زمین­شناسی 1:100000 سه چنگی، سازمان زمین­شناسی و اکتشفات معدنی کشور.
کریم­پور. م. ح.، ملکزاده شفارودی. الف.، فارمر. ل.، استرن. چ.، 1391، پتروژنز گرانیتوئیدها، سن سنجی زیرکن به روشU-Pb ، ژئوشیمی ایزوتوپ­های  Sr- Nd و رخداد مهم کانی­سازی ترشیاری در بلوک لوت، شرق ایران، مجله زمین­شناسی اقتصادی، شماره 1 (4)، ص 1-27.
ملکزاده شفارودی. الف.، 1388، زمین­شناسی، کانی­سازی، آلتراسیون، ژئوشیمی، میکروترمومتری، مطالعات ایزوتوپی و تعیین منشاء کانی­سازی مناطق اکتشافی ماهرآباد و خوپیک، استان خراسان جنوبی، رساله دکتری (Ph.D) زمین­شناسی اقتصادی دانشگاه فردوسی مشهد، 600 صفحه.
ملکزاده شفارودی. الف.، کریم­پور. م.ح.، اسفندیارپور. الف.، 1392، پتروگرافی و پتروژنز توده­های نفوذی شمال شرق نایبند، شرق ایران، مجله پترولوژی، در حال چاپ.
مهرابی. ب.، طالع فاضل. الف.، نخبه­الفقهایی. ع.، 1390، کانه‌زایی پلی‌متال سرب- روی، مس و آنتیموان نوع انتشاری، رگه­چه‌ای و رگه‌ای در محدوده معدنی گله‌چاه- شوراب، مجموعه ماگمایی شرق ایران، زمین­شناسی اقتصادی، 1 (3)، ص 61-77.
نخبه‌الفقهایی. ع.، بهزادی. م.، خاکزاد. ا.، یزدی. م.، 1388، ژئوشیمی،کانه‌زاییوژنزکانسارآنتیموانچوپانواقعدرخراسانجنوبی، فصلنامه زمین‌شناسی کاربردی پیشرفته 1، ص 76-86.
هامونی. س.ج.، کریم­پور. م.ح.، ملکزاده شفارودی. الف.، حاجی­میرزاجان. ح.، 1392، زمین­شناسی، کانی­سازی، ژئوشیمی و پترولوژی توده­های نفوذی منطقه اکتشافی رودگز، جنوب شرقی گناباد، مجله پترولوژی، در حال چاپ.
Arjmandzadeh. R., Karimpour. M. H., Mazaheri. S.A., Santos. J.F., Medina. J.M., Homam. S.M., 2011, Sr-Nd isotope geochemistry and petrogenesis of the Chah-Shaljami granitoids (Lut block, eastern Iran), Journal of Asian Earth Sciences, v. 41, p. 283-296.
Bazin. D., Hubner. H.,1969, Copper Deposits in Iran, Geological survey of Iran, Report. No.13, p. 87-93.
Bodnar. R.J., 1993, Revised equation and table for determining the freezing point depression of H2O-NaCl solutions, Geochimica et Cosmochimica Acta, v.57, p. 683–684.
Brown. P.E., Lamb. W.M., 1989, P-V-T properties of fluids in the system H2O-CO2-NaCl: New graphical presentations and implications for fluid inclusion studies, Geochim. Acta, v. 53, p. 1209-1221.
Esmaeily. D., Nedelec. A., Valizadeh. M.V., Moore. F., Cotton. J., 2005, Petrology of the Jurassic Shah-kuh granite (eastern Iran), with reference to tin mineralization, Journal of Asian Earth Sciences, v. 25, p. 961-980.
Gokce. A., Bozkaya. G., 2003, Fluid-inclusion and stable-isotope characteristics of the Inler Yaylasi lead-zinc deposits, northern Turkey, International Geology Review, v. 45, p. 1044-1054.
Karimpour. M.H., Zaw. K., Huston. D.L., 2005, S-C-O isotopes, fluid inclusion microthermometry, and the genesis of ore bearing fluids at Qaleh-Zari Fe-oxide Cu-Au-Ag mine, Iran, Journal of Sciences Islamic Republic of Iran, v. 16, No. 2, p. 153-169.
Karimpour. M.H., Large. R.R., Razmara. M.F., Pattrick. R.A.D., 2006, Bi sulfosalt mineral series and their paragenetic associations in the  specularite-rich Cu-Ag-Au deposit, Qaleh-Zari mine, Iran, Iranian Journal of Crystallography and Mineralogy, v. 13, No. 2, p. 417-432.
Kluyver. H.M., Tirrul. R., Chance. P.N., Johns. G.W., Meixner. H.M., 1978, Explanatory text of the Naybandan Quadrangle map, Geological Survey of Iran (Unpublished report).
Lotfi. M., 1991, Geological and geochemical investigation on the volcanogenic Cu-Pb-Zn-Sb ore mineralization in the Shurab- Gale chah and North West of Khur, Ph.D thesis, University of Hamburg, 152 p.
Malakhov. A.A., 1968, Bismuth and antimony in galenas as indicators of some conditions of ore formation, Geochemistry International, v. 7, p. 1055-1068.
Malekzadeh Shafaroudi. A., Karimpour. M.H., 2013, Hydrothermal alteration mapping in northern Khur, Iran, using ASTER image processing: a new insight to the type of copper mineralization in the area, Acta Geologica Sinica, in press.
Orgun. Y., Gultekin. A.H., Onal. A., 2005, Geology, mineralogy and Fluid inclusion data from the Arapucan Pb-Zn-Cu-Ag deposit, Canakkale, Turkey, Journal of Asian Earth Sciences, v. 25, p. 629-642.
Rice. C.M., McCoyd. R.J., Boyce. A.J., Marchev. P., 2007, Stable isotope study of the mineralization and alteration in the Madjarovo Pb-Zn district, south-east Bulgaria, Mineralium Deposita, v. 42, p. 691-713.
Roedder. E., 1984, Fluid inclusions, Reviews in Mineralogy, v. 12, 644 pp.
 
 
72
 
 
Seward. T.M., 1973., Thio complexes of gold and the transport of gold in hydrothermal solutions, Geochim, cosmochim, Acta 37: 379-399.
Seward, T.M., 1991, The hydrothermal geochemistry of gold, in: Foster, R. P. (ed.), gold metallogeny and exploration, Blakie and Sons Ltd. 432 p.
Sheppherd. T.J., Rankin. A.H., Alderton. D.H.M., 1985, A Practical Guide to Fluid Inclusion Studies, Blackie and Son, 239 pp.
Tarkian. M., Lotfi. M., Baumann. A., 1983, Tectonic, magmatism and the formation of mineral deposits in the central Lut, east Iran, Ministry of mines and metals, GSI, geodynamic project (geotraverse) in Iran, No. 51, p. 357-383.
Ulrich. T., Gunther. D., Heinrich. C.A., 2001, Evolution of a porphyry Cu-Au deposit, based on LA-ICP-MS analysis of fluid inclusions: Bajo de la Alumbrera, Argentina, Economic Geology, v. 96, p. 1743, correctly reprinted in 2002, v. 97, No. 8, p. 1888-1920.
Unal. E., Gokce. A., Harris. C., 2009, Microthermometric and O- and H-isotope charecteristics of the mineralizing fluid in the Akguney copper-lead-zinc deposit, NE Turkey, International Geology Review, v. 51, p. 375-387.
Wilkinson. J J., 2001, Fluid inclusions in hydrothermal ore deposits, Lithos, v. 55, p. 229-272.